Liên hệ: 0912 699 269  Đăng nhập  Đăng ký

Cô Gái Và Màn Đêm

Mùa đông năm 1992 Trong khuôn viên của một trường trung học danh tiếng ở miền Nam nước Pháp, dưới bóng đêm đen, trên màn tuyết trắng, ba người bạn bị số phận đưa đẩy cùng chia sẻ một bí mật khủng khiếp!  Và một cô gái đã bị màn đêm cuốn đi!  Hai mươi lăm năm sau  Nhân dịp kỷ niệm 50 năm ngày thành lập trường, ba người bạn học hội ngộ. Những lá thư nặc danh, những lời đe dọa xuất hiện cùng với nguy cơ quá khứ bị khơi dậy!  Cô gái năm xưa có trở lại? Đâu là bộ mặt thật của màn đêm? Làm thế nào để băng qua đêm đen?  Với đặc quyền cùng tài năng thiên bẩm của một tiểu thuyết gia, Guillaume Musso sẽ giúp độc giả khám phá ra sự thật trong khi không phút nào hết sững sờ. *** Nhi Nguyễn's review Jan 19, 2019 Lời đầu tiên, phải nói là mình cực thích địa điểm diễn ra câu chuyện trong cuốn tiểu thuyết này, vùng Côte d’Azur nằm bên bờ Địa Trung Hải của Pháp, nơi mà tiếng Anh gọi là French Riviera. Vùng đất này, cùng thành phố Nice (một trong những thành phố mình muốn đến thăm nhất nếu có cơ hội được du lịch đến Pháp, sau Lyon, Strasbourg và dĩ nhiên là Paris) đẹp đến nỗi không thốt nên lời được (những lời văn của bác Musso chỉ miêu tả được phần nào vẻ đẹp ấy thôi, còn tốt nhất là các bạn cứ google hình ảnh của vùng này để mà chiêm ngưỡng :D). Vùng đất ấy có ngôi trường quốc tế mang tên St. Exupéry (ơ bác Musso lấy cả tên của bác tác giả “Hoàng Tử Bé” đặt tên cho trường kìa hi hi hi :D), nơi mà 25 năm trước, vào một đêm mùa đông giá lạnh của năm 1992, một cô nữ sinh trẻ tuổi tên là Vinca Rockwell đã được cho là bỏ trốn cùng với tình nhân của mình – thầy giáo dạy Triết học Alexis Clément. Câu chuyện mở đầu bằng một xác chết mặt mũi bầm dập trên một mỏm đá hướng ra biển, để rồi tua lại vài ngày trước đó, khi Thomas – người kể chuyện – trở về mái trường năm xưa để dự lễ kỷ niệm 50 năm ngày thành lập trường. Bên trong con người Thomas là một bí mật động trời đã luôn ám ảnh anh suốt 25 năm qua, bí mật liên quan đến sự biến mất của Cô gái Vinca vào Màn đêm bất tận của năm 1992. Để rồi từng bước từng bước, khi độc giả theo dấu Thomas điều tra, khám phá ra những ngóc ngách còn kinh hoàng hơn nữa của cái tấn bi kịch trong cái đêm định mệnh ấy, theo sau lời đe dọa trả thù của một kẻ thù bí mật, thì sự thật hóa ra còn hơn cả những gì một tiểu thuyết gia như Thomas có thể tưởng tượng ra. Đúng như danh tiếng bấy lâu nay của bác Musso, bác đúng là “the plot twist King” đỉnh của đỉnh, khi những gì Thomas phát hiện ra đã thực sự khiến mình muốn rớt hàm, phải nói là khiến mình rất nhiều lần thốt lên “What da fuck?”, da gà thì nổi khắp người. Và không chỉ có một cú plot twist, tác giả đã cài cắm rất nhiều sự thật, nhiều phát hiện động trời mà đúng là chỉ có bộ não như Musso mới có thể nghĩ ra. Từng khúc quanh, ngã rẽ dẫn dụ người đọc vào một mê cung, trong đó mỗi nhân vật đều có dây mơ rễ má buộc chặt số phận của họ lại với nhau, và chính giữa mê cung ấy là Vinca Rockwell – cô gái tóc hung với đôi mắt hai màu, nữ thần quyến rũ, là tâm điểm chú ý và đối tượng ái tình của rất nhiều người những năm đầu thập niên 90, trong đó có Thomas – chàng trai luôn khác biệt so với những người còn lại. Và như lời một nhân vật trong truyện, hoặc nhận xét của một nhà phê bình đằng sau cuốn sách, câu chuyện của “Cô gái và Màn đêm” thực sự là một cuộc len đỏ, mà chỉ cần tìm đúng đầu dây và kéo ra, thì toàn bộ sự thật sẽ tuôn trào; ghê gớm hơn, sự thật ấy còn như một bọng máu, vỡ bục ở đoạn cuối và đi theo một hướng không ai có thể ngờ. Ái tình có sức mạnh ghê gớm đến vậy sao? Và con người chúng ta, những sinh thể phàm trần ấy, chúng ta sống những cuộc đời nào, che giấu những bí mật gì, bàn tay vấy máu những ai, và làm sao chúng ta có thể sống tiếp mà vẫn mang trong mình những bí mật ấy, những bọc máu ấy? Cách kể chuyện xen lẫn giữa hiện tại và quá khứ của Thomas cùng nhiều nhân vật khác đã phả vào câu chuyện đậm chất trinh thám này một nét hoài cổ mà mình rất thích. Có thể dễ dàng tìm thấy điểm chung giữa “Cô gái và Màn đêm” với một tác phẩm khác nữa của Musso, đó là “Cô gái Brooklyn”. Cả hai đều là câu chuyện về những cô gái với danh tính và số phận bí ẩn, cùng hành trình khám phá sự thật của những chàng trai, hành trình kéo dài chỉ trong vòng 1, 2 ngày, đưa đẩy người đọc cùng nhân vật chính đi từ khám phá này đến khám phá khác (hình như Musso là một trong những tác giả hiếm hoi có thể viết nên những câu chuyện chỉ kéo dài trong 1, 2 ngày ngắn ngủi đó mà lại khiến người đọc không rời mắt được khỏi trang sách). Cá nhân mình thì vẫn thích “Cô gái Brooklyn” hơn, vì nhịp điệu câu chuyện này hồi hộp, mang tính bất ngờ và gây nghiện hơn “Cô gái và Màn đêm”. Tuy nhiên, không thể phủ nhận là Musso đã một lần nữa cực kỳ thành công khi cho ra đời một “Cô gái và Màn đêm” hấp dẫn và xuất sắc đến như thế này. Mình đọc ngấu nghiến những trường đoạn cuối, khi sự thật được hé lộ, những khúc mắc được lý giải và Thomas làm lành với quá khứ chỉ trong sáng nay. Guillaume Musso có lẽ là một trong những tác giả hiếm hoi mà 400 trang sách của bác ấy, mình đọc hết chỉ trong 2 ngày cuối tuần ha ha ha :D :D :D *** Ôi trời đất ơi. Thật sự là một cú lừa. Guillaume Musso từ lâu đã là tác giả yêu thích của tớ, ít nhiều chính là do những quả plot twist không ngờ được ở cuối truyện. Cô Gái Và Màn Đêm cũng là một trò lừa tâm trí của Musso đối với người đọc, bởi độc giả đã bị Musso dẫn dắt vào mê cung ngay từ đầu truyện. Tác giả đã kích thích trí tò mò của người đọc bằng việc mở đầu một vụ án giết người để mà từ đó làm tiền đề, hé lộ ra quá khứ đen tối ẩn sau cuộc đời của ba người bạn cũ: Thomas, Fanny và Maxime. Cô Gái Và Màn Đêm có nội dung xoay quanh Vinca – một cô gái bí ẩn và là bạn học cùng trường của ba người bạn phía trên. Hơn nữa, Vinca cũng chính là giấc mơ, là mối tình thầm lặng của cậu học trò Thomas 18 tuổi ngày ấy. Tuy nhiên vào đêm Mười chín tháng mười hai năm 1992, cuộc sống của tất cả bọn họ đã vĩnh viễn thay đổi: Vinca biến mất một cách bí ẩn, người tình của cô là Alexis cũng không rõ tung tích. Cho đến 15 năm sau ở buổi kỷ niệm 50 năm thành lập trường, bóng ma của Cô gái Màn Đêm một lần nữa trỗi dậy, bủa vây lấy ba người bạn cũ. Những lá thư nặc danh, những lời đe dọa cùng với mối hận của Màn đêm tái hiện, gào thét đòi một sự thật tưởng như đã bị chôn vùi trong bức tường của nhà thể chất. Cái hay ở tiểu thuyết Musso đó là khả năng khơi gợi được sự hồi hộp của người đọc. Một khi đã đọc thì hoàn toàn bị cuốn theo mạch truyện tưởng như không dời mắt ra được luôn. Cô Gái Và Màn Đêm với mạch truyện rõ ràng, tội ác đan xen tội ác, vụ án chồng chất vụ án, và đủ để làm xoắn não độc giả, tung cho họ một hỏa mù. Những khi tưởng như đã biết chắc được thủ phạm nhưng hóa ra hoàn toàn trật lất, và những kẻ mình không thể ngờ lại chính là hung thủ giết người. Người đọc được theo dấu chân của Thomas tìm lại về quá khứ, cùng anh chàng tìm hiểu và khám phá ra dần dần làn sương mù bao phủ lấy sự thật chưa được soi tỏ. Đằng sau vỏ bọc cô gái hoàn hảo, hóa ra Vinca cũng đem theo mình một khía cạnh khác, một khía cạnh mà không có ai biết cũng như cái bí mật mà không ai có thể ngờ. Thực sự tớ rất ấn tượng với Thomas, bởi lẽ anh vốn là một nhà văn nhưng lại điều tra manh mối đỉnh không kém đặc vụ FBI luôn, giỏi thế chứ lị. Cô Gái Và Màn Đêm cũng giúp bản thân tớ nhận ra đúng là những người điên vì tình có thể làm mọi thứ kể cả những việc kinh khủng nhất. Và cũng chính vì quá khứ sai lầm ấy mà tất cả các nhân vật trong câu chuyện này đã đều phải sống trong sự sợ hãi và nỗi ám ảnh bao phủ lấy cuộc đời mình. Nói luôn đến plot twist, thực sự quả chốt hạ cuối cùng rất ổn luôn. Đúng là Musso rất giỏi trong việc dẫn dắt tâm trí độc giả. Các nhân vật trong Cô Gái Và Màn Đêm tài tình thế nào lại liên quan đến nhau hết. Từ Vinca, Thomas, Fanny, Maxime; cảm tưởng như số phận của họ phải bện xoắn lấy nhau vậy. Lời giải cuối truyện logic, tình tiết và những manh mối rải rác đã được lắp ghép logic với nhau để tạo thành một bức tranh hoàn chỉnh. Đúng là Musso có khác không để độc giả thất vọng bao giờ. Nhìn chung, tớ khá ưng cuốn sách mới nhất Cô Gái Và Màn Đêm của Musso. Từ nội dung, cách dẫn dắt tình huống và cả cách dịch của dịch giả. Ngoài ra tớ còn thích cả cách mà Musso cho thêm vào cuốn sách của mình những câu nói của những tiểu thuyết gia, những tác phẩm,… vv nổi tiếng nữa, đúng là gia vị quen thuộc của Guillaume Musso mà. Cô Gái Và Màn Đêm thích hợp cho mọi người để đọc, và chắc chắn fan Musso thì càng không thể bỏ qua rồi! *** 2017 Mỏm Nam Mũi Antibes. Ngày 13 tháng Năm. Manon Agostini đỗ chiếc xe công vụ ở đầu đường Chemin de la Garoupe. Nữ cảnh sát quận vừa đóng sập cửa chiếc xe Kangoo cũ kỹ vừa thầm nguyền rủa diễn biến các sự kiện đã lôi kéo cô đến tận đây. Khoảng 21 giờ, người bảo vệ của một trong những dinh thự sang trọng bậc nhất Mũi Antibes đã gọi điện đến sở cảnh sát Antibes để báo tin về một tiếng pháo hoặc tiếng súng – dù thế nào thì cũng là một âm thanh lạ – có thể đã phát ra trên con đường mòn lởm chởm đá bên cạnh khuôn viên dinh thự. Sở cảnh sát không mấy quan tâm đến cuộc gọi này, và đã chuyển nó lại cho các phòng cảnh sát quận, và cảnh sát quận không tìm ra cách gì hay hơn là liên hệ với cô, trong khi thời gian làm việc trong ngày của cô đã hết. Khi cấp trên gọi điện yêu cầu cô đến ngó qua con đường mòn ven biển đó, Manon đã diện xong đồ dự tiệc và sẵn sàng xuất phát. Cô những muốn đáp lại là ông hãy tự đi mà xem, nhưng lại không thể từ chối nhiệm vụ này. Mới sáng nay, con người nhân hậu ấy đã đồng ý cho cô giữ chiếc Kangoo sau giờ làm việc. Xe riêng của Manon vừa trút hơi thở cuối cùng, và tối thứ Bảy này, cô nhất thiết phải có phương tiện để đi đến một cuộc hẹn rất quan trọng với mình. Trường trung học Saint-Exupéry, nơi cô từng theo học, tổ chức kỷ niệm năm mươi năm ngày thành lập, và nhân dịp này, đám bạn cũ lớp cô sẽ tụ họp trong một bữa tiệc. Manon thầm hy vọng tại bữa tiệc cô sẽ gặp lại anh chàng từng để ý đến mình trước đây. Một anh chàng khác biệt so với những người khác, mà hồi ấy cô đã ngốc nghếch bỏ qua, vì thích những người lớn tuổi hơn, những gã rốt cuộc đều đã chứng tỏ bọn họ chỉ là những kẻ đần độn ngu xuẩn. Niềm hy vọng đó chẳng hề có căn cứ – thậm chí cô còn không chắc anh chàng ấy sẽ có mặt ở bữa tiệc, và hẳn là anh ta cũng đã lãng quên cả sự tồn tại của cô – nhưng cô cần tin rằng rốt cuộc sẽ có điều gì đó xảy ra trong đời mình. Cắt sửa móng tay, làm tóc, mua sắm: Manon đã sửa soạn suốt cả chiều. Cô đã tặc lưỡi chi ba trăm euro cho một chiếc váy suông bằng đăng ten màu xanh đen pha jersey lụa, mượn chiếc vòng cổ ngọc trai của chị gái và đôi giày cao gót của cô bạn thân – một đôi Stuart Weitzman bằng da đanh khiến chân cô đau nhức. Chênh vênh trên đôi giày cao gót, Manon bật đèn pin điện thoại và bước vào con đường hẹp, chạy dọc hơn hai ki-lô-mét ven bờ biển cho đến tận Biệt thự Eilenroc. Cô biết rất rõ nơi này. Hồi cô còn là một đứa trẻ, bố thường đưa cô đi câu trong những vũng nhỏ ở đây. Ngày xưa, dân khu vực này gọi đây là con đường của hải quan hoặc đường mòn của dân buôn lậu. Sau này, nơi đây xuất hiện trong các cẩm nang du lịch dưới cái danh xưng nên thơ là đường mòn Tire-Poil1. Ngày nay, nó mang cái tên nhạt nhẽo hơn, vô vị hơn, là đường mòn ven biển. Đi được chừng năm chục mét, Manon vấp phải một hàng rào có gắn tấm biển cảnh báo: Khu vực nguy hiểm – cấm vào. Giữa tuần vừa rồi đã xảy ra một cơn bão lớn. Những cơn sóng biển dữ dội đã làm đất đá sụt lở nghiêm trọng, khiến người ta không thể đi dạo ở một số điểm nữa. Manon lưỡng lự một lát rồi quyết định bước qua hàng rào. 1992 Mỏm Nam Mũi Antibes. Ngày 1 một tháng Mười. Tâm hồn vui phơi phới, Vinca Rockwell nhảy chân sáo đi qua trước bãi biển Joliette. Đã 10 giờ tối. Để từ trường trung học đến được tận đây, cô đã phải thuyết phục một cô bạn cùng lớp văn học, người có một chiếc xe máy, chở mình tới đầu đường Chemin de la Garoupe. Khi rẽ vào con đường mòn của dân buôn lậu, cô cảm thấy kích thích ở vùng bụng dưới. Cô sắp gặp lại Alexis. Cô sắp gặp lại tình yêu của mình! Gió thốc dữ dội, nhưng đêm thật đẹp và trời quang đãng đến nỗi cảnh vật nhìn rõ gần như ban ngày. Vinca vẫn luôn yêu mến nơi này, bởi vì nó hoang dã và không giống với hình ảnh mùa hè French Riviera2 bị hiểu sai lệch đi. Dưới ánh mặt trời, ta sững sờ trước sắc trắng và đỏ son chói lọi của những vách đá vôi, và trước vô vàn những biến tấu của sắc xanh bao trùm những vùng vịnh nhỏ. Một lần, khi nhìn về phía quần đảo Lérins, thậm chí Vinca còn thoáng thấy những chú cá heo. Khi có gió lớn, như tối nay, khung cảnh thay đổi hoàn toàn. Những vách đá dốc đứng trở nên nguy hiểm, những cây ô liu và thông dường như đang oằn mình vì đau đớn, như thể chúng đang tìm cách rứt mình khỏi mặt đất. Nhưng Vinca không quan tâm. Cô sắp gặp lại Alexis. Cô sắp gặp lại tình yêu của mình! 2017   Chết tiệt! Một trong hai gót giày của Manon vừa gãy gập. Chết tiệt! Trước khi đến bữa tiệc, cô sẽ phải vòng về qua nhà, và ngày mai, sẽ bị cô bạn thân mắng cho một trận. Cô tháo giày, nhét vào túi xách rồi tiếp tục bước đi trên đôi chân trần. Cô vẫn đi theo vệt đường mòn hẹp nhưng được đổ bê tông vắt chênh vênh trên những vách đá. Không khí trong lành khiến cô phấn chấn hẳn lên. Gió mistral khiến màn đêm trở nên quang đãng và phủ đầy sao lên bầu trời. Tầm nhìn ngoạn mục trải dài từ những bức tường thành của khu Antibes cổ kính đến tận vịnh Nice, vượt qua những ngọn núi làm nền ở hậu cảnh. Ẩn hiện bên dưới, đằng sau những cây thông, là một vài trong số những dinh thự đẹp nhất Côte d’Azur. Người ta nghe thấy tiếng những con sóng tung bọt trắng và cảm nhận được toàn bộ sức mạnh cũng như quyền lực của nước triều. Trong quá khứ, nơi này từng chứng kiến những tai nạn thảm khốc. Sóng lừng đã cuốn đi nhiều ngư dân, du khách hoặc những cặp tình nhân ra hôn nhau nơi mép nước. Dưới sức ép của những lời chỉ trích, chính quyền đã buộc phải cải thiện mức độ an toàn của con đường bằng cách xây dựng những cầu thang kiên cố, cắm cọc tiêu trên lối đi và dựng hàng rào để hạn chế ý thích bốc đồng của những người đi dạo muốn ra quá sát mép nước. Nhưng chỉ cần gió thốc trong vòng vài giờ đồng hồ là nơi này lại trở nên rất nguy hiểm. Manon đi đến đúng chỗ một cây thông Alep bị đổ gục, làm bật tung tay vịn khỏi hàng rào và chắn ngang lối đi. Không thể đi xa hơn nữa. Cô nghĩ mình nên quay trở lại. Nơi này chẳng có lấy một bóng người. Gió mistral thốc mạnh đã làm nhụt chí những người đi dạo. Chuồn thôi, cô mình ơi. Cô đứng sững tại chỗ và lắng nghe tiếng gió gầm gào. Tưởng như nó đang cuốn theo những lời than thở, vừa gần lại vừa xa. Một mối đe dọa ngấm ngầm. Mặc dù đang đi chân trần, Manon vẫn leo lên một vách đá để vòng qua chướng ngại vật và tiếp tục hành trình, với nguồn sáng duy nhất là đèn pin của điện thoại. Một khối sẫm màu hiện lên dưới chân vách đá. Manon nheo mắt. Không, cô đứng quá xa nên không nhìn rõ. Cô thử tìm cách đi xuống, hết sức cẩn trọng. Có tiếng rách xoạc. Gấu váy đăng ten vừa rách, nhưng cô không để ý. Lúc này, cô đã nhìn rõ hình dáng khiến cô tò mò. Đó là một cái xác. Cái xác của một phụ nữ, bị vứt trên mỏm đá. Càng lại gần, cô càng cảm thấy kinh hoàng. Đây không phải một vụ tai nạn. Khuôn mặt người phụ nữ đã bị dập nát đến nỗi chỉ còn là một đám bầy nhầy đẫm máu. Lạy Chúa. Manon cảm thấy hai chân bủn rủn, và tưởng mình sắp xỉu xuống đến nơi. Cô mở khóa điện thoại để gọi cứu hộ. Không có sóng, nhưng màn hình vẫn hiển thị dòng chữ: Chỉ gọi số khẩn cấp. Đang định ấn nút gọi thì Manon nhận ra nơi này không chỉ có mình cô. Một người đàn ông giàn giụa nước mắt đang ngồi cách đó một chút. Có vẻ suy sụp, ông ta khóc nức nở, hai tay bưng mặt. Manon hoảng hồn. Đúng lúc này, cô hối tiếc vì đã không mang theo súng. Cô cẩn thận tiến lại gần. Người đàn ông đứng dậy. Khi ông ta ngẩng đầu lên, Manon nhận ra đó là ai. “Chính tôi đã gây ra chuyện này,” ông ta vừa nói vừa giơ ngón tay chỉ vào cái xác. 1992   Duyên dáng và nhẹ nhàng, Vinca Rockwell nhảy nhót trên các vách đá. Gió thổi càng lúc càng mạnh. Nhưng Vinca thích thế. Sóng lừng, hiểm nguy, sự ngất ngây vì gió biển, những vách đá dốc đứng khiến người ta chóng mặt. Chẳng thứ gì trên đời lại khiến cô ngất ngây như cuộc gặp với Alexis. Một cảm giác choáng váng trọn vẹn, choáng váng đến tột bậc. Sự hòa trộn của cả thể xác và tâm hồn. Cho dù cô có sống đến trăm tuổi, cũng chẳng thứ gì có thể sánh được với ký ức này. Viễn cảnh được gặp lại Alexis trong bí mật, được cùng Alexis yêu nhau trong hõm vách đá khiến cô ngây ngất. Cô cảm thấy làn gió ấm bao bọc toàn thân, thổi quanh hai chân, tốc vạt váy cô, chẳng khác nào khúc dạo đầu của màn yêu đương mà cô đang chờ đợi. Trái tim đập thình thịch, luồng hơi nóng bốc lên cuốn ta đi trong niềm ngây ngất, máu dồn lên, những phập phồng khiến từng xăng-ti-mét trên thân thể ta run rẩy. Cô sắp gặp lại Alexis. Cô sắp gặp lại tình yêu của cô! Alexis chính là bão tố, là màn đêm, là thời khắc hiện tại. Tự đáy lòng, Vinca biết rằng cô đang làm một chuyện ngu ngốc, và tất cả sẽ kết thúc theo cách tồi tệ. Nhưng có lẽ cô sẽ không đánh đổi niềm phấn khích lúc này lấy bất cứ thứ gì trên đời. Chờ đợi, yêu đương điên cuồng, cảm giác ngọt ngào đau đớn khi được màn đêm cuốn đi. “Vinca!” Đột nhiên, vóc dáng Alexis hiện ra giữa bầu trời quang đãng, dưới bóng trăng tròn vành vạnh. Vinca bước thêm vài bước để đến sát bên bóng người ấy. Trong chớp mắt, dường như cô có thể cảm nhận được niềm lạc thú sắp đến. Mãnh liệt, nóng bỏng, không thể kiểm soát. Hai thân thể trộn lẫn và tan biến vào nhau cho đến khi hòa cùng sóng gió. Những tiếng hét hòa vào tiếng kêu của lũ hải âu. Những cơn co thắt, đợt bùng nổ quật ngã ta, ánh chớp trắng sáng và chói lòa lan tỏa bao trùm lấy ta và khiến ta có cảm giác toàn bộ thân thể mình tan tác khắp nơi. “Alexis!” Cuối cùng, khi Vinca ôm siết lấy chủ thể tình yêu của mình, một giọng nói bên trong lại thì thầm với cô rằng tất cả những chuyện này sẽ kết thúc theo cách tồi tệ. Nhưng cô gái trẻ không đếm xỉa đến tương lai. Tình yêu là tất cả hoặc chẳng là gì hết. Chỉ có thời khắc hiện tại là quan trọng. Sự quyến rũ cháy bỏng và độc địa của Màn đêm. Nghĩa là: Nhíp nhổ lông. (Mọi chú thích nếu không có lưu ý gì thêm đều của người dịch.) Phần bờ biển Địa Trung Hải thuộc Pháp, tiếng Pháp là Côte d’Azur.   Mời các bạn đón đọc Cô Gái Và Màn Đêm của tác giả Guillaume Musso & Bình An (dịch).

Nguồn: dtv-ebook.com

Xem

Người Đàn Ông Đến Từ Bắc Kinh - Henning Mankell
Tôi, Birgitta Roslin, xin thề danh dự sẽ làm tất cả bằng tâm hồn và lương tâm để xét xử công bằng dựa trên luật pháp và hiến pháp Thụy Điển với kẻ giàu cũng như người nghèo; không bao giờ làm sai hoặc lách luật vì lợi ích của gia đình tôi, của gia đình chồng tôi hoặc bạn bè tôi, vì ghen tuông, ác ý hay sợ hãi, để đổi lấy tiền hoa hồng, quà cáp hay vì bất cứ lý do nào khác; xin thề xét xử công tâm tất cả những ai cần bị xét xử; nghiêm túc giữ bí mật nghị án, trước cũng như sau khi kết án. Tôi sẽ tuân thủ lời thề này tuyệt đối như một thẩm phán trung thực và có phẩm cách. LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ, Chương 4, đoạn 11. Lời tuyên thệ của thẩm phán. *** Thụy Điển, một ngày mùa đông lạnh lẽo năm 2006, mười chín người bị sát hại dã man tại một ngôi làng hẻo lánh ở miền Bắc, đa số nạn nhân đều là người già. Dấu vết duy nhất còn lại trên hiện trường là một dải lụa đỏ. Trung Quốc, năm 1863, ba anh em Sáng khởi hành cuộc hành trình dài tới miền đất hứa. Nhưng chờ đợi họ phía trước lại là kiếp sống con vật ở nước Mỹ xa xôi, sống không bằng chết. Một sợi dây mỏng manh, thoắt ẩn thoắt hiện liên kết hai câu chuyện. Một hung thủ tưởng như rõ mặt nhưng bị những lý tưởng, những vấn đề của xã hội Trung Quốc hiện đại che lấp. Nữ thẩm phán Birgitta Roslin không theo đuổi một cuộc điều tra gấp gáp, nghẹt thở mà trải dài từ quá khứ với những lắt léo của lòng người. Được mệnh danh là ông hoàng trinh thám Thụy Điển, Henning Mankell quả là biết cách khiến độc giả phải trăn trở! *** Đây là một cuốn tiểu thuyết: những gì tôi viết ra đều dựa vào thực tế, nhưng không phải tất cả mọi chi tiết đều là sự tái hiện chân thực các sự kiện có thật. Tôi cho rằng ngôi làng Hesjövallen hoàn toàn không tồn tại, tôi hy vọng là mình đã xem rất kỹ bản đồ. Nhưng vào thời điểm cuốn tiểu thuyết này được viết, tổng thống Zimbabwe đúng là có tên Robert Mugabe. Nói cách khác, tôi đã viết ra những điều lẽ ra có thể đã xảy ra chứ không phải những điều đã thực sự xảy ra. Đó là nền tảng của sự hư cấu. Ngay cả trong một cuốn tiểu thuyết, các tình tiết cũng nên mang dấu thực tế. Dù đó chỉ là những cánh chim trên bầu trời Bắc Kinh, hay việc liệu một thẩm phán có thể được Bộ Tư pháp cấp cho một chiếc sofa để trong phòng làm việc của mình hay không. Rất nhiều người đã giúp đỡ tôi trong khi tôi viết cuốn tiểu thuyết này. Đương nhiên trước hết là Robert Johnsson, người đã kiên trì thu thập, tìm kiếm thông tin. Và còn nhiều người khác, nếu viết hết ra sẽ là một danh sách rất dài. Đặc biệt là những người ở châu Phi mà tôi đã có dịp trao đổi với họ. Cho phép tôi không nêu tên mà chỉ xin được nói lời cảm ơn đến tất cả những người đã giúp đỡ tôi. Tuy vậy trách nhiệm đối với câu chuyện này thuộc về cá nhân tôi. Maputo, tháng Giêng 2008 Henning Mankell Mời các bạn đón đọc Người Đàn Ông Đến Từ Bắc Kinh của tác giả Henning Mankell.
Vòng Tròn Ma Thuật - N. Mơrgiêannu
Vòng Tròn Ma Thuật này của tác giả là người Rumani, N. Mơrgiêannu. Vòng Tròn Ma Thuật là thể loại truyện điều tra hình sự được thẩm mỹ hoá, lời văn ví von tao nhã, ngay cả cái chết cũng được nhìn nhận ở một góc độ thẩm mỹ độc đáo Cuộc khám nghiệm tử thi vừa được tiến hành xong. Thân thể nạn nhân để trần được đặt trên nền đá hoa, nó toả một màu trắng toát dưới ánh đèn nêông. Tôi đứng trong căn phòng lạnh ngắt đó khoảng hai ba phút, cái căn phòng có không gian bốn chiều mà trong đó chiều thứ tư là chiều của cõi chết... Đột nhiên tôi có cảm giác như mình đang đứng trong một căn nhà kính ươm cây, bên ngoài là đêm tối và bão tuyết, còn trước mặt tôi là một nhành hoa loa kèn với những cánh hoa trắng ngần đang rụt rè hé nở...Có thể nói Vòng Tròn Ma Thuật có những giá trị nghệ thuật độc đáo bởi những hình tượng nghệ thuật tinh tế, phương pháp phân tích tâm lý sâu sắc, và khả năng tái hiện lịch sử một cách hiện thực.  Vòng Tròn Ma Thuật có thể thoả mãn thị hiếu của những độc giả văn học bởi giá trị thẩm mỹ không thể phủ nhận được của nó. *** Có hai vụ án mạng mà kẻ tình nghi ở cách xa hiện trường cả trăm cây số (có chứng cứ ngoại phạm). Thật ra họ tổ chức giết chéo. Người A giết kẻ thù của người B và ngược lại người B giết kẻ thù của người A. Giữa người A và kẻ thù của người B không quen biết, không có động cơ giết người và ngược lại cũng vậy. Nên việc điều tra gặp nhiều khó khăn. Mời các bạn đón đọc Vòng Tròn Ma Thuật của tác giả N. Mơrgiêannu.
Đêm Vô Tận - Agatha Christie
Anh chàng Michael Rogers của tầng lớp lao động kể về chuyện mình gặp và cưới Ellie, một nữ thừa kế giàu sụ đến từ Mỹ. Khi họ định cư trong ngôi nhà ước mơ ở đồng quê, rõ ràng không phải là ai cũng vui. Một truyện có vẻ rất không giống Christie, vụ trả thù tàn nhẫn này dần lên đến đỉnh điểm khủng khiếp khi án mạng có đến 5 người. Mỗi đêm và mỗi ngày Lại có người sinh ra để chịu Khổ đau Mỗi ngày và mỗi đêm Có người sinh ra để hưởng Lạc thú Có người sinh ra để hưởng Lạc thú Có người sinh ra để chịu đêm dài vô tận. -William Blake- *** Đất Digan là một điểm trên cao tuyệt đẹp có tầm nhìn trông ra biển – và nó khuấy động trong lòng Michael Rogers trò chơi tưởng tượng kiểu trẻ con. Ở đó, dưới bóng cây linh sam, anh lên kế hoạch xây một ngôi nhà, tìm một cô gái và sống hạnh phúc mãi về sau. Nhưng, lúc anh rời làng, một cái bóng đe dọa treo lơ lửng trên vùng đất này. Vì đây là nơi tai nạn thường xảy ra. Đáng lẽ Michael nên lưu ý đến những lời cảnh báo của dân địa phương: ‘Không có may mắn cho những ai dính líu tới Đất Digan đâu.’ Michael Rogers là người sắp sửa biết được câu ngạn ngữ ‘Khi tôi kết thúc cũng là lúc tôi bắt đầu’ thực sự nghĩa là gì. Tác phẩm Đêm vô tận (Endless Night) của Agatha Christie được xuất bản lần đầu năm 1957. Không như nhiều cuốn tiểu thuyết khác thường mất ba đến bốn tháng mới viết xong, Agatha Christie hoàn tất Đêm vô tận trong sáu tuần. Mười lăm năm sau ấn bản năm 1972, Agatha Christie miêu tả Đêm vô tận là ‘là tác phẩm bà yêu thích lúc này’ khi trả lời dịch giả chuyển ngữ tốp 10 tiểu thuyết của Christie sang tiếng Nhật.  Câu chuyện được kể theo lời nhân vật Michael Rogers, chàng trai độ tuổi 20. Mặc dù khi viết Đêm vô tận, Agatha Christie ở vào độ tuổi 70, nhưng bà nói trong một phỏng vấn rằng nhập vai Michael, người kể chuyện tuổi 20, “không khó. Suy cho cùng, ta nghe những người như anh chàng này nói năng suốt ấy mà.” Tựa cuốn tiểu thuyết này lấy từ bài thơ của William Blake, Auguries of Innocence (tạm dịch: Những dấu hiệu của sự vô tội).  Đêm vô tận đã được chuyển thể  thành phim năm 1972, với Hayley Mills và Britt Ekland đóng chính. *** Agatha Christie sinh năm 1890 tại Torquay, Anh. Cha bà tên là Frederick Miller, nên tên khai sinh của bà là Agatha Miller. Hồi còn nhỏ, Agatha không được tới trường mà chỉ được gia đình thuê gia sư về dạy dỗ tại nhà.    Là một đứa trẻ nhút nhát, khó có thể diễn tả chính xác ý kiến của mình, ban đầu bà tìm đến âm nhạc như một cách giải tỏa tâm sự và sau này là viết sách. Năm 1914, bà kết hôn với Archie Christie, một phi công chiến đấu. Trong khi đức lang quân bận rộn chiến đấu ngoài chiến trường thì bà làm y tá trong bệnh viện. Chính trong thời kỳ này, ý tưởng viết tiểu thuyết trinh thám đã nảy sinh trong tâm trí bà. Chỉ một năm sau bà đã hoàn thành cuốn tiểu thuyết đầu tay mang tên Những bí ẩn vùng Styles, nhưng phải tới 5 năm sau nó mới được xuất bản (1920). Agatha Christie được mọi người tôn vinh là Nữ hoàng truyện trinh thám. Trong suốt cuộc đời mình, bà đã sáng tác 66 tiểu thuyết, rất nhiều truyện ngắn, kịch và hàng loạt tiểu thuyết tình cảm lãng mạn với bút danh là Mary Westmacott. Vở kịch Chiếc bẫy chuột của bà có lẽ là vở kịch trinh thám hay nhất thế giới. Một số tác phẩm của bà đã được chuyển thể thành phim, nổi bật là bộ phim Murder on the Orient Express (Án mạng trên chuyến tàu tốc hành phương Đông) đã đoạt giải thưởng Hàn lâm năm 1974. Tác phẩm của bà được dịch ra hơn 100 thứ tiếng.    Trong suốt cuộc đời mình, nữ nhà văn Agatha Christie luôn căm ghét bạo lực và máu. Bà thường thú nhận rằng không biết gì về những công cụ giết người thông thường. Thậm chí bà cũng chưa từng một lần tiếp xúc với một kẻ giết người. Mời các bạn đón đọc Đêm Vô Tận của tác giả Agatha Christie.
Thạch Hầu
Một con thuyền chở những người vượt biên tiến vào hải phận nước Mỹ. Một cuộc truy quét của cơ quan hành pháp Hoa Kỳ khiến đám buôn người trở nên manh động. Quỷ - tên “xà thủ” khét tiếng tàn bạo quyết định ra tay với đám “khách hàng” của mình. Nhiều người đã chết…Nhiều người tiếp tục bị săn đuổi qua những phố Tàu ở New York. Nơi nào Quỷ đi qua, nơi đó sẽ đổ máu. Thời gian càng trôi đi, mạng sống của những nạn nhân đang bị săn đuổi càng bị đe dọa. Những nỗ lực dành sự sống của “nhân chứng” trên con tàu vượt biên càng vô vọng. Lincoln Rhymes và đồng đội của mình sẽ phải làm gì để chống lại Quỷ, kẻ thù giảo hoạt và tàn nhẫn đến từ phương Đông, kẻ có khả năng biến hóa, trà trộn và thao túng người khác? Jeffery Deaver đã đưa kiến thức về văn hóa, truyền thống dân gian và lịch sử Trung quốc vào cuốn tiểu thuyết Thạch Hầu, đồng thời sử dụng bị kịch về nạn buôn lậu người và nhập cư bất hợp pháp đang nổi cộm. Một cốt truyện xuất sắc với nhiều cú ngoặt hơn bạn tưởng. *** Review Thạch Hầu - Jeffery Deaver người review Minh Sơn #Review_sách (Có spoil nhẹ) #Thạch_hầu #Jeffery_Deaver Con thuyền Fuzhou Dragon của thuyền trưởng Sâm chở đầy những người vượt biên trái phép “jujia” – “lợn con” từ Trung Quốc tiến vào hải phận nước Mỹ. Quỷ - tên “xà thủ” khét tiếng về độ tàn bạo, giảo hoạt đã ra tay với toàn bộ người trên tàu. Nhiều người đã chết, những người còn lại sống sau vụ đắm tàu tiếp tục bị săn đuổi trên những con phố của người Tàu ở New York. Thời gian càng trôi qua, mạng sống của những người bị truy đuổi càng bị đe doạ, những nỗ lực để giành lại sự sống của các nhân chứng trên con tàu càng bị đe doạ. Lincoln (Loaban), Sachs (Hongse) và đồng đội của mình đã phải trải qua những nguy hiểm nào và họ phải làm gì để có thể bảo vệ những nhân chứng cuối cùng trên con tàu Dragon – gia đình họ Vũ cũng như gia đình họ Trương? Liệu cuối cùng thì nhân thân của Quỷ liệu có bị lộ? Tại sao Quỷ lại làm như vậy? Và cuối cùng thì Quỷ sẽ chịu kết cục thế nào? Truyện đem đến cho mình thêm nhiều kiến thức về tín ngưỡng của Trung Quốc, từ đạo Khổng Tử, Lão Tử,… cách bày trí phong thuỷ đến những kiến thức, cách gọi tên kiểu Trung Quốc giúp mình thấy được lượng kiến thức khổng lồ của tác giả Jeffery Deaver không chỉ là kiến thức phương Tây mà giờ có cả phương Đông. Cá nhân mình đánh giá cao quyển này về việc tác giả đã miêu tả sâu về các hành động của nhân vật, sự khó khăn khi bắt Quỷ. Mặc dù lượng twist rất ít nhưng cũng đủ khiến bạn đi từ ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác. Một điểm hấp dẫn nữa đó là càng về sau, tiết tấu truyện ngày càng nhanh, các bước ngoặt của vụ án đến từ những chi tiết rất bé. 560 trang cho một quyển truyện có vẻ là khá dày với khổ to nhưng không làm mất đi sự hấp dẫn từ những tình tiết truyện. Lối hành văn cũng hấp dẫn bằng những diễn biến xảy ra liên tục đẩy cuộc đối đầu giữa Lincoln với Quỷ ngày càng gay cấn. Cá nhân mình ấn tượng nhất là nhân vật Sonny Lý – cảnh sát chìm bên Trung Quốc đóng vai trò khá quan trọng trong việc tìm ra được Quỷ. Bằng những suy luận đậm chất Trung Quốc, cách nói năng, sự thông minh trong phương án điều tra. Sonny Lý cũng đem đến cho chúng ta nhiều sự bất ngờ - điển hình nhất là sự hiểu biết về vị thần của Trung Quốc (Quan Đế - vị thần chiến tranh được cúng bằng rượu Trúc Diệp Thanh). Mặc dù được 2/3 quyển thì cảnh sát Vũ đã dẹo.:)) Điểm trừ duy nhất của truyện đó là còn kha khá những lỗi lặp hay thiếu kí tự trong một chữ do biên tập viên và dịch giả thành ra nhiều khi đọc bạn sẽ phải đoán xem nó có nghĩa gì. Nếu so sánh quyển này với Kẻ tầm xương hay Vũ điệu của thần chết thì không hay bằng, nhưng đối với các quyển còn lại cùng series về Lincoln Rhyme thì cũng ngang nhau, thậm chí hay hơn một số quyển như Trăng lạnh hay Cái ghế trống. Spoil nào: hình tượng thạch hầu là con khỉ Tôn Ngộ Không được khắc trên đá cẩm thạch – biểu tượng may mắn của dân tộc Trung Hoa. Và nhờ vào miếng đá đó mà Quỷ đã bị bắt. Điểm: 7,5/10 (0,5 điểm cho tác giả vì mình là fan của Deaver) *** “Thạch Hầu” bắt đầu bởi hình ảnh một con tàu mang tên Fuzhou Dragon chở người nhập cư bất hợp pháp băng qua đại dương rộng lớn. Những con người ấy bỏ lại phía sau bao cái cay đắng của quá khứ để hướng đến một tương lai tươi sáng hơn như họ vẫn hằng mơ ước, đặt chân đến xứ sở tươi đẹp mà họ vẫn hằng mơ tưởng. Nhưng không như bao câu chuyện êm đẹp khác, số phận lúc này lại thích trêu đùa con người, thích đặt con người vào những khoảnh khắc tăm tối, vào những con đường chết chóc. Chuyến đi không suôn sẻ, vì… Trên con tàu ấy, ác quỷ hiện diện. Qủy – tên xà thủ, như cái tên của hắn, tàn ác, và hiểm độc, sẵn sàng ra tay giết hại đồng loại. Hắn khinh bỉ những con người trốn chạy kia, phỉ nhổ họ, và đương nhiên là sẵn sàng giết bất cứ ai gây phiền nhiễu cho hắn. Chuyến tàu ấy đã bị Lincoln Rhyme – nhà phân tích tội phạm đoán được “đường đi nước bước”, con tàu bị truy đuổi, giăng bẫy, chờ khoảnh khắc bị tóm gọn. Và rồi, trò chơi truy đuổi bắt đầu… Phía trước là những người nhập cư còn sống sót, chạm chân được đến nước Mỹ, tưởng sắp đạt được giấc mơ nhưng thực tại tàn nhẫn chỉ là nỗi nơm nớp lo sợ móng vuốt của Qủy, sợ bàn tay tội lỗi của hắn sẽ tóm được mình, gia đình mình, những người thương yêu. Ở giữa là Qủy- tên xà thủ. Mục tiêu, trò chơi của hắn hiên tại là truy bắt, giết tất cả những người nhập cư còn lại, những người có thể gây tổn hại đến hắn,… Bên cạnh hắn có biết bao tên đồng bọn, và cả những thế lực sẵn sàng giúp hắn, đứng về bóng tối- nơi cái ác hiện diện. Phía sau là Lincoln Rhyme, Sachs, và những người trợ thủ đắc lực. Quyết tâm của họ là bắt được tên tội phạm khát máu, cứu những con người vô tội nằm trong tầm ngắm của tên Qủy, ngăn chặn những vụ việc buôn người tiếp theo có thể xảy ra, và bắt hắn trả một cái giá đắt cho những việc mà bản thân đã làm. Tác phẩm là sự kết hợp giữa hai nền văn hóa khác nhau, nhưng lại hòa hợp, cân bằng với nhau tạo thành một câu chuyện hoàn hảo. Nhiều phong tục, tôn giáo (Đạo Phật, Đạo Lão,…) tín ngưỡng ( thờ cúng tổ tiên, thờ cúng các vị thần bảo hộ,…) của người Trung Hoa được nhắc đến. Vấn đề chính trị cũng được đề cập khá nhiều, đôi lúc khá mập mờ, nhưng nếu tinh ý thì chắc chắn bạn sẽ đoán ra được. Tác giả xây dựng hình tượng nhân vật và miêu tả tâm lý chi tiết, khiến độc giả đôi khi như hòa mình vào trang sách, đồng cảm với suy nghĩ, như sống cùng với những nhân vật mà ông tạo ra. Đặc biệt nhất vẫn là cái cách tác giả đặt nhân vật của mình vào những tình huống hiểm nghèo để lộ rõ được những tài năng, nhân cách của nhân vật ấy. Bên cạnh đó, cách ông phân tích nội tâm, con người họ là một điểm rất đang được chú ý, cho ta thấy được khả năng xây dựng cốt truyện, nhân vật tài tình của tác giả. Khép tác phẩm lại là một cảm giác thỏa mãn vì mọi khúc mắc đều được tác giả giải thích cặn kẽ, không để sơ sót một chi tiết kì lạ nào. *** “Thạch Hầu” (The Stone Monkey) là tác phẩm gần đây nhất tôi đọc của JD, sau “Hang Dã Thú” đã đọc khoảng 1 năm về trước. Nói chung, đây là một tác phẩm đứng hàng giữa trong các tác phẩm của JD, khá ổn, nhưng chỉ ổn thôi. Fuzhou Dragon, con tàu được tên xà thủ khét tiếng biệt danh Quỷ thuê để chở những người nhập cư trái phép lênh đênh hàng tuần để đến đất nước xinh đẹp, Mĩ. Những người trên còn tàu ấy bỏ hàng chục ngàn dollar, bỏ cả quê hương cố quốc, gia đình nội tộc, chấp nhận đủ loại rủi ro từ việc bị bắt, bị trục xuất về nước, thậm chí là bị tên xà thủ mà họ trả tiền đánh đập, làm nhục, cưỡng hiếp thậm chí là giết hại chỉ với một hi vọng mỏng manh là tìm kiếm được những cơ hội sống tốt hơn cho mình và gia đình, ít nhất là sáng sủa hơn với cuộc đời lay lắt khổ sợ của họ ở cố hương Trung Quốc. Nhưng hàng tuần giời lênh đênh trên biển chịu đủ nỗi cay đắng cực nhục của họ tan tành vào giây phút tàu Fuzhou Dragon chạm mặt tàu Tuần Tra Duyên Hải, tên xà thủ nhẫn tâm Quỷ quyết định chơi trò cá chết lưới rách, hắn cho nổ hết chỗ C4 ở đuôi tàu, bản thân hắn một mình bỏ chạy nhờ bé cứu sinh. Tàu chìm, đa số những người nhập cư bất hợp pháp đều chết đuối, một số ít sống sót lại phải vật lộn để trốn thoát khỏi sự truy lùng của khẩu Model 51 mà Quỷ luôn mang bên mình trên mặt nước và xuyên suốt các phố Tàu nơi đất Mĩ. Như đã nói, “Thạch Hầu” không phải là một cuốn xuống tay của JD. Bằng chứng là ông đã tạo được một cốt truyện thu hút, tác giả cũng thể hiện được vốn kiến thức sâu rộng của mình trong việc miêu tả các chi tiết về đức tin gia đình, tín ngưỡng và phong tục của người Trung Quốc. Câu chuyện hiện lên với những tình tiết được cụ thể và xử lí một cách gọn gàng không dây dưa lằng nhằng, không quá hack não mà cũng chẳng quá tẻ nhạt, đủ để cho người đọc kiên nhẫn đọc xong cuốn sách khổ quyển vở dày một đốt ngón tay mà không cảm thấy đâu dầu hay bị choáng váng vì những chi tiết dồn dập, dày đặc. Tuy nhiên, cuốn sách lại quá dày với những người thiếu kiên nhẫn, thích kích thích bởi những phút giây bắn giết máu me ghê rợn hơn là những cuộc rượt đuổi giằng co lê thê như phim gangsto Mĩ :v Với tôi, lí do duy nhất để tôi đọc hết từ đầu đến cuối chắc chắn là anh chàng Sonny Lí, một anh chàng cảnh sát người Trung Quốc liều mạng, thích chơi cuộc chơi theo cách của riêng mình, khá là thú vị. Một điểm khiến tôi không đánh giá cao “Thạch Hầu”, ừm, có lẽ là do câu chuyện dài, nhịp truyện lại chậm, và JD hầu như không áp dụng nhiều twist xoắn não, hình như cả câu chuyện chỉ có một cái twist và nếu như bạn là người thích đoán, thích xâu chuỗi những thứ nhỏ nhặt thì cái twist đó sẽ không làm bạn bất ngờ, bạn sẽ như tôi, chuyển từ đoán twist sang kiểm chứng xem suy đoán của mình có đúng không. Một tác phẩm có tên gốc “The Stone Monkey”, dịch ra là “Thạch Hầu”, nhưng cả nhân vật đi xuyên suốt câu chuyện lại không phải Mỹ Hầu Vương? Vậy rốt cuộc cái tên đầy dụng ý này có tác dụng gì? Nó có vai trò gì trong một câu chuyện dài, một quyển sách dày như thế? Điểm: 5.5/10 (+0.5 vì anh Sonny Lí cute :v), dễ đọc, dễ đoán twist, không bị xoắn não hay đau đầu :v Nguyễn Thu Huyền Mời bạn đón đọc Thạch Hầu của tác giả Jeffery Deaver & Orkid (dịch).