0912 699 269

Công ty phần mềm ứng dụng Hà Nội - HanoiSoft

Thư viện cộng đồng

Liên hệ: 0912 699 269  Đăng nhập  Đăng ký

Ngôn Ngữ và Ý Thức

Đây là bản in lần thứ ba được chờ đợi từ lâu về tuyển tập các bài viết của Chomsky về ngôn ngữ và ý thức. Sáu chương đầu, được công bố vào những năm 1960, tạo nền tảng cho lí thuyết ngôn ngữ. Lần in mới này bổ sung vào một chương nữa và một lời tựa mới, đưa cách tiếp cận có ảnh hưởng của Chomsky vào thế kỷ mới. Chương 1 - 6 trình bày công trình của Chomsky về bản chất và thụ đắc ngôn ngữ như là một hệ thống sinh học được thiên phú về di truyền (ngữ pháp phổ niệm), thông qua các quy tắc và nguyên tắc của nó chúng ta thụ đắc kiến thức nội hiện (I-language). Hơn 50 năm qua, khung lí thuyết này đã châm ngòi cho sự bùng nổ và nghiên cứu trong một phạm vị rộng lớn các ngôn ngữ, và đã thu được những vấn đề lí thuyết quan trọng. Chương cuối cùng trở lại những vấn đề chủ chốt, tổng quan lại cách tiếp cận "ngôn ngữ học sinh học" đã dẫn đường cho công trình của Chomsky từ những khởi nguồn của nó cho đến nay, đưa ra một số thách thức mới gây phấn khích cho việc nghiên cứu ngôn ngữ và ý thức. NOAM CHOMSKY là Giáo sư Ngôn ngữ học ở Viện Công nghệ Massachusetts. Ông là tác giả của nhiều cuốn sách : Những chân trời mới trong nghiên cứu ngôn ngữ và ý thức (New Horizons in the Studies of Language and Minds) (Cambridge University Press, 2000) và Về tự nhiên và ngôn ngữ (On Nature and Language) (Cambridge University Press, 2002).   Noam Chomsky được The New York Times bình chọn là tri thức gia quan trọng nhất hiện đang còn sống. Ông đã mở ra nhiều hướng nghiên cứu mới về ngôn ngữ và theo ông, ngôn ngữ chính là một chiếc chìa khóa để mở ra cánh cửa đi tới bản chất con người. Ông không chỉ là một nhà ngôn ngữ học mà còn là một nhà phê bình chính trị, sử gia, triết gia đồng thời dấn thân vào hoạt động xã hội một cách chừng mực. Bài phỏng vấn dưới đây được thực hiện bởi Wiktor Osiatynski vào năm 1984 về chủ đề Ngôn ngữ và Văn hóa. BookHunter xin giới thiệu với bạn đọc để chúng ta hiểu rõ thêm góc nhìn của Noam Chomsky về bản chất con người thông qua ngôn ngữ học.   *** Hỏi:  Ngài đưa ra một cách tiếp cận nhân học đối với ngôn ngữ.  Ngài cho rằng ngôn ngữ có thể góp phần giải mã các vẫn đề mang tính triết học trong tự nhiên lẫn văn hóa của nhân loại? Chomsky: Tôi cảm thấy là sự tồn tại của loài người hay bất kỳ sinh vật phức tạp nào đều có một hệ thống các cấu trúc nhận thức, thứ phát triển theo theo sự phát triển về mặt thể chất. Nó thuộc về đặc điểm cơ bản  bẩm sinh của chúng; hình thái sơ khai này được định hình bằng cấu trúc gen di truyền. Tất nhiên, chúng phát triển dưới những điều kiện môi trường riêng biệt, giả sử như một hình thái đặc trưng nhường chỗ cho một vài sự thay đổi. Phần lớn cái phân biệt giữa loài người với nhau là cách cư xử riêng rẽ mà trong đó phát triển hàng loạt các cấu trúc nhận thức được chia sẻ. Có lẽ phần rắc rối nhất trong những cấu trúc này là ngôn ngữ. Trong nghiên cứu ngôn ngữ, chúng ta có thể khám phá ra rất nhiều thuộc tính cơ bản của cấu trúc nhận thức này, cơ cấu tổ chức, và cả các tố bẩm di truyền – nền tảng cho sự phát triển của nó. Vậy nên về điểm này, ngôn ngữ học, trước nhất, đang cố gắng mô tả nét đặc trưng chính trong tổ chức nhận thức của con người. Và điều thứ hai, tôi nghĩ nó có thể cung cấp một hình mẫu có tính gợi ý cho việc nghiên cứu các hệ thống nhận thức khác. Đồng thời ghi nhập những hệ thống này là một khía cạnh tự nhiên của con người. Hỏi: Ngôn ngữ, sau đó, là chìa khóa cho bản chất của loài người? Chomsky: Tư tưởng khoa học phương Tây từ vài thế kỷ trước cho đến giờ có khuynh hướng giả sử rằng bản chất tự nhiên của con người bị giới hạn ở cấu trúc vật lý có thể nhìn thấy ngay tức thì của cơ thể. Và  đối với những khía cạnh khác của bản chất con người, cụ thể là cử chỉ, lại không hề có các cấu trúc được xác định nhờ di truyền nào có thể so sánh được về bản chất phức tạp với các tổ chức vật lý có thể nhìn thấy được trực tiếp bên trong cơ thể. Vì vậy, cấu trúc vật lý của con người và cấu trúc trí năng nói chung được nghiên cứu theo những phương pháp khác nhau. Gỉa định rằng các cấu trúc vật lý đó được di truyền và các cấu trúc trí năng được học. Tôi cho rằng giả định đó không chính xác. Không cấu trúc nào trong số đó học được cả. Tất cả chúng phát triển; chúng phát triển theo cách so sánh; các hình thái sau chót của chúng phụ thuộc nhiều vào các tố bẩm sinh di truyền. Nếu chúng ta hiểu được, nhưng chúng ta không làm được vậy, cơ sở vật chất của những cấu trúc này, tôi có hơi ngờ vực rằng chúng ta hẳn sẽ tìm thấy trong não bộ các cấu trúc tương tác xã hội, ngôn ngữ hoặc phân tích độc lập – sự nguyên vẹn của các hệ thống đã phát triển dựa trên nền tảng của một khả năng sinh học đặc biệt. Hỏi: Ý ngài là toàn bộ hành vi của chúng ta đều do bẩm sinh mà có, được xác định bằng di truyền? Chomsky: Không, nhưng các cấu trúc cơ bản cấu thành lên hành vi của chúng ta là bẩm sinh. Những chi tiết đặc trưng trong cách chúng phát triển sẽ phụ thuộc vào tương tác với môi trường. Hỏi: Giả sử ngôn ngữ học có thể mô tả một cấu trúc như vậy, liệu có thể áp dụng những điều khám phá được cho toàn bộ các hoạt động trí não của chúng ta? Chúng ta chỉ suy nghĩ trong ngôn ngữ? Hay cũng tồn tại những thể thức phi ngôn ngữ của suy nghĩ? Chomsky: Việc phân tích các cấu trúc ngôn ngữ có thể giúp hiểu về các cấu trúc trí năng khác. Hiện nay, tôi không nghĩ có bất cứ bằng chứng khoa học nào cho câu hỏi rằng chúng ta chỉ suy nghĩ thông qua ngôn ngữ hay không. Tuy nhiên, tự xem xét từ bản thân thì cũng đã chỉ ra khá rõ ràng rằng chúng ta không cần thiết suy nghĩ thông qua ngôn ngữ. Chúng ta cũng có thể suy nghĩ qua các hình ảnh nhìn thấy được, chúng ta suy nghĩ trong các tình huống cũng như các sự kiện, và nhiều nữa, nhiều trường hợp chúng ta không thể thể hiện được bằng từ ngữ cái chúng ta đang nghĩ trong đầu. Cho dù là chúng ta có khả năng thể hiện nó bằng từ ngữ, người ta nói về thứ gì đó theo thói quen thường thấy và sau đó nhận ra rằng nó không diễn đạt được ý của mình, nó là một cái gì đó khác. Điều này có nghĩa là gì? Là có một dạng suy nghĩ phi ngôn ngữ đang diễn ra mà ở đó chúng ta cố trình bày bằng ngôn ngữ, để rồi đôi lúc chúng ta biết mình thất bại. Hỏi: Tôi đã có lần đọc được là chúng ta suy nghĩ bằng ngôn ngữ nhưng lại “cảm thấy” nó phi ngôn ngữ. Chomsky: Tôi biết điều đó không đúng với bản thân tôi, ít nhất nếu “ngôn ngữ” (trong trường hợp của tôi) quy vào tiếng Anh, và tôi giả sử rằng nó sai đối với những người khác. Tôi không nghĩ bạn sẽ gặp khó khăn gì để quyết định rằng bạn đang nghĩ về vài sự kiện rồi sau đó mường tượng nó xảy ra kèm với các hệ quả, và  phân tích sáng suốt mà không thể phát biểu thành lời thật đầy đủ sự phức tạp của nó. Hỏi: Ngài dùng cụm “phân tích sáng suốt.” Ngài tin rằng tất cả suy nghĩ của chúng ta đều sáng suốt và tuyến tính? Chomsky: Tôi không nghĩ tất cả suy tư đều là một dạng cấu trúc sáng suốt. Nhưng tôi cũng không cho rằng nó đúng để định hình sự  phân định sáng suốt – không sáng suốt với phân định ngôn ngữ – phi ngôn ngữ. Hỏi: Vậy ngôn ngữ có thể không sáng suốt? Chomsky: Đúng thế; vì vậy đó là hai chiều không tương quan với nhau. Đúng là ngôn ngữ ở trong một tuyến tính ý thức tuy nhiên điều đó cũng rõ ràng như không gian nhận thức là ba chiều. Hỏi: Như tôi hiểu thì ngôn ngữ có một nền tảng sinh học bẩm sinh. Công dụng của nó, tất nhiên, là tính xã hội. Ngài nghĩ các chức năng xã hội của ngôn ngữ là gì? Trước nhất có phải là phương tiện giao tiếp? Chomsky: Tôi nghĩ một khía cạnh rất quan trọng mà ngôn ngữ phải làm được là thiết lập các mối quan hệ xã hội và tương tác. Thường thì điều này được miêu tả như là giao tiếp. Nhưng tôi nghĩ, như thế rất sai lầm. Có một tầng hẹp của việc sử dụng ngôn ngữ  mà ở đó bạn dự định giao tiếp. Sự giao tiếp dẫn đến cố gắng đưa người ta vào cùng một ý hiểu giống nhau. Và điều đó, chắc chắn, là một cách sử dụng ngôn ngữ đang được dùng trong xã hội. Tuy vậy, tôi không nghĩ chỉ có xã hội sử dụng ngôn ngữ. Cũng như ngôn ngữ chỉ được dùng có vậy trong xã hội. Ví dụ, ngôn ngữ có thể dùng để bộc lộ hoặc tường minh những suy nghĩ của một người ít quan tâm đến xã hội, nếu có. Tôi nghĩ sử dụng ngôn ngữ bằng cách nào đó mang ý nghĩa rất quan trọng với các loài, bởi thiên tính sinh học của nó, tạo ra một loại không gian xã hội, để đặt chính nó vào những mối tương tác với những người khác. Nó không có tác dụng với sự giao tiếp ở trong một cảm quan chật hẹp; đó là, nó không tham gia vào sự truyền giao thông tin. Có nhiều thông tin được truyền giao nhưng lại không phải là truyền giao nội dung được nhắc tới. Rõ ràng không phải tranh cãi nhiều để biết về những cách sử dụng ngôn ngữ trong xã hội, để giao tiếp hoặc cho những mục đích khác. Nhưng ở hiện tại, không có gì nhiều trong cách nghiên cứu một giả thiết ngôn ngữ học, về giao sử dụng ngôn ngữ trong giao tiếp xã hội, theo như tôi biết. Hỏi: Điều gì, sau đó, trong lĩnh vực ngôn ngữ học, là thành tựu vĩ đại nhất? Chomsky: Tôi nghĩ công việc quan trọng nhất vẫn đang tiến hành là nghiên cứu các đặc trưng chung cũng như trừu tượng về cái mà đôi lúc được gọi là ngữ pháp phổ quát: những đặc tính chung của ngôn ngữ phản ánh một dạng nhu cầu sinh học hơn là nhu cầu logic; có nghĩa rằng, các đặc tính đó không cần thiết logic khi đặt trong một hệ thống nhưng ngôn ngữ của loài người lại cần phải có các đặc tính bất biến và được biết đến mà không cần đến sự học. Chúng ta biết những đặc tính này nhưng chúng ta không học chúng. Chúng ta chỉ đơn giản là dùng tri thức tự có của bản thân làm nền tảng cho sự học. Hỏi: Chúng ta di truyền tri thức này? Chomsky: Đúng, chúng ta được di truyền. Thực tế, thông qua ngữ pháp phổ quát, tôi có ý rằng hệ thống các quy tắc và cấu trúc là những điều kiện tiên quyết cho sự tiếp thu của ngôn ngữ, và để mọi ngôn ngữ nhất thiết đều tương thích. Hỏi: Thế có nghĩa là nền tảng di truyền của ngôn ngữ là phổ quát? Chomsky: Đúng thế. Nhưng chúng ta chỉ là một giống loài. Bạn có thể tưởng tượng ra một thế giới khác mà ở đó có một số lượng các loài sinh vật đã phát triển với các hệ thống ngôn ngữ được xác định theo di truyền. Không xảy ra tiến hóa. Cái đã xảy ra là một loài phát triển, và cấu trúc di truyền của loài này tham gia vào sự đa dạng của các quy phạm trừu tượng rắc rối trong tổ chức ngôn ngữ đó, do vậy, cần phải hạn chế mọi ngôn ngữ, và, thực tế, tạo ra nền tảng học ngôn ngữ như  một cách trải nghiệm vẫn hơn là dùng việc học từ kinh nghiệm để cấu thành điều gì đó. Hỏi: Vậy tri thức này cũng sẽ giúp ích cho việc hiểu về thiên tính của con người? Chomsky: Đúng thế, theo hai hướng. Thứ nhất, tự thân nó là một phần của việc nghiên cứu trí tuệ con người, có lẽ là khía cạnh cốt lõi của thiên tính con người. Và thứ hai, tôi nghĩ, nó là khuôn mẫu tốt cho việc nghiên cứu những đặc trưng khác của con người, cái nên được các chuyên gia tâm lý xem xét theo phương pháp tương tự. Hỏi:  Ý của ngài là ngôn ngữ học đem lại lợi ích cho ngành tâm lý? Ngài có thể giải thích rõ hơn không? Chomsky: Một thứ mà cả tôi và bạn đều biết là ngôn ngữ. Cái khác chúng ta cũng biết là cách các khác thể hành xử trong không gian cảm quan. Chúng ta có nguyên cả đống các cách hiểu phức tạp về bản chất của không gian thị giác. Phần nào của tâm lý học, và trong vài năm gần đây nữa, nên cố gắng  tìm hiểu các quy tắc về cách chúng ta tổ chức không gian thị giác. Tôi sẽ nói rằng sự tương đồng này chính xác trong mọi phạm vi của ngôn ngữ học lẫn nhân học. Ví dụ thế này, để hiểu cách con người tổ chức các hệ thống xã hội, chúng ta phải tìm hiểu về những nguyên tắc mà chúng ta đặt ra để khiến một vài tầng lớp xã hội hiểu được. Hỏi: Tôi hiểu là chúng ta đã có thể có một dạng ngữ pháp phổ quát của các hình thái phi ngôn ngữ trong hành vi ứng xử của con người . Nhưng nếu thế, như ngài nói, hành vi của chúng ta và ngôn ngữ đều bị định hình bởi các quy tắc chúng, tại sao và trên toàn thế giới thì chúng khác nhau nhiều chứ? Chomsky: Tôi không nghĩ chúng khác nhau nhiều lắm. Tôi cho rằng cũng như sự tồn tại của con người, một cách khá tự nhiên chúng ta chứ cho rằng cái gì nằm trong sự tồn tại đó cũng đều giống nhau, và, sau đó, chúng ta chú ý đến cái gì khác biệt với mình. Điều đó tạo ra cảm giác hoàn hảo đối với sự tồn tại của chúng ta. Tôi cho là những con ếch không chú ý đến sự tồn tại của chúng. Chúng quan tâm đến cái khác. Điều một con ếch quan tâm là những khác biệt trong giống loài của mình. Từ góc nhìn của chúng ta, chúng giống nhau nhiều hoặc ít, còn từ góc nhìn của chúng thì tất cả hoàn toàn khác. Tương tự vậy. Với mình, tất cả chúng ta rất khác biệt, ngôn ngữ của chúng ta khác nhau, và xã hội của chúng ta cũng thế. Nhưng nếu chúng ta có thể tự rút ra từ góc nhìn của mình và phần nào nhìn cuộc đời con người theo cách một nhà sinh vật học xem xét các loài sinh vật khác, tôi nghĩ chúng ta có thể nhìn nó theo cách khác đi. Hãy tưởng tượng một người quan sát công tâm đang xem xét chúng ta. Người này sẽ được đánh giá chính xác thông qua tính chất đồng nhất của các ngôn ngữ của con người, qua sự thay đổi nhỏ từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác, và bằng cách lưu ý tới những điểm giống nhau trong tất cả các ngôn ngữ. Tiếp đến, anh ta sẽ để ý rằng chúng ta không tập trung lắm vào điều đó bởi mục đích của cuộc đời con người là hết sức tự nhiên và chỉ cho rằng mọi thứ đều là bình thường.  Chúng ta không quan tâm đến chính mình, tất cả chúng ta lại lo lắng về những điều khác biệt. Hỏi: Người quan sát khách quan này sẽ có cùng cách nghĩ về các biểu tượng, ý tưởng, nhu cầu và giá trị của chúng ta chứ? Chomsky: Tuyệt đối là vậy, tôi nghĩ thông qua sự đồng nhất giữa các tầng lớp của xã hội loài người trong mọi khía cạnh, anh ta sẽ bị thu hút. Hãy tưởng tượng một lần nữa, anh ta vẫn đang nhìn chúng ta mà không có bất kỳ định kiến nào. Tôi cho là anh sẽ lại chú ý đến thực tế, mặc dù sự tồn tại của con người có khả năng phát triển tri thức khoa học, nó hẳn là khả năng bị giới hạn bởi được thực hiện trong những phạm vi nhỏ hẹp và đặc biệt. Có những lĩnh vực to lớn, nơi suy nghĩ của con người dường như là không có khả năng được khoa học định hình, hoặc ít nhất là vẫn chưa làm được. Lại có những lĩnh vực khác – rất khác nữa, trong thực tế, một lĩnh vực duy nhất  –  mà ở đó chúng ta đã và đang chứng minh khả năng cho sự phát triển đúng đắn của khoa học. Hỏi: Các lĩnh vực vật lý chăng? Chomsky: Các lĩnh vực vật lý và những phần thuộc các lĩnh vực mở rộng của vật lý – hóa học, cấu trúc đại phân tử – đều nằm trong đó, có tiến bộ đáng kể. Ở nhiều lĩnh vực khác thì sự phát triển tri thức khoa học thực tế rất ít. Hỏi: Không phải là do con người muốn tập kiểm soát thế giới vật lý đấy chứ? Chomsky: Tôi không nghĩ thế. Ý tôi là nó hầu như phản ánh điều gì đó rất đặc biệt về đặc tính tư duy của chúng ta. Không có sức ép tiến hóa nào tạo ra được cho tư dụy khả năng định hình khoa học; nó chỉ xảy đến. Sức ép tiến hóa không giúp tăng khả năng giải quyết các vấn đề hay hình thành các ý tưởng khoa học mới mẻ. Vì thế, trong thực tế, các khả năng định hình khoa học được thể hiện vì những lý do khác, sẽ không quá ngạc nhiên nếu các cấu trúc khác thường đó phát triển và được chứng minh rằng đặt chúng đặc biệt hơn khi đặt trong tính bẩm sinh, nó cho thấy những ngẫu nhiên trong tiến hóa hoặc cách vận hành của quy luật vật lý. Hỏi: Ý ngài là chúng ta có thể, nhờ vào ưu điểm mà nguồn gốc ngẫu nhiên của khoa học này đem lại, có khả năng phát triểu một vài quy luật khoa học và không có khả năng khác? Đồng thời chúng ta cũng không ý thức được điều đó? Chomsky: Đúng vậy, giống cách chúng ta không ý thức về sự tồn tại của loài người, bởi chúng mặc nhiên cho rằng các cấu trúc tinh thần của bản thân là phổ quát. Tuy nhiên, tôi tin rằng một nhà sinh vật học nhìn từ ngoài vào sẽ thấy rất khác. Anh ta sẽ thấy, giống như cách xem xét các loài khác, chúng ta có một khoảng hẹp mà ở trong đó chúng ta vẫn tốt đẹp, nhưng nơi ấy cũng bị giới hạn. Và rằng, thực ra, những thành tựu chúng ta có thể có trong ấy lại gây ra sự thiếu thốn ở nhiều chỗ khác. Điều kiện để xây dựng một học thuyết khoa học từ dữ liệu và có thể nhận ra rằng nó là học thuyết hợp lý, là cần có một số nguyên tắc giới hạn rõ ràng, thứ dẫn dắt bạn đi theo hướng nhất định cũng như ngăn bạn lạc sang hướng khác. Nếu không thì bạn sẽ chẳng có khoa học gì sất, chỉ đơn thuần chọn một giả thiết ngẫu nhiên nào đó. Rồi tiếp đến, những thiên tài có thể có nhiều cơ hội không bị giới hạn để phát triển theo một hướng, nhưng đồng thời thiên tài cũng sẽ không đi theo hướng khác được. Và hai điều cân nhắc đó có liên quan đến nhau. Rất nhiều đặc tính của tư duy con người đem đến một cơ hội lớn cho thiên tài trong vài lĩnh vực sẽ trở thành chướng ngại vật cho sự phát triển của những lĩnh vực khác, chính xác thì những đặt tính bộc lộ ở mỗi đứa trẻ nhằm cho phép có được một ngôn ngữ phức tạp và ngăn việc thu nhập các hệ thống ngôn ngữ tưởng tượng khác. Hỏi: Ngài nghĩ những lĩnh vực nào sẽ trở lên lạc hậu nhất và bị sao nhãng? Chomsky: Tôi nghĩ về cơ bản thì chũng ta chẳng có gì trong lĩnh vực ứng xử con người. Có thể đó chỉ là tình cảnh bỏ bê tạm thời. Nhưng cũng có thể là chúng ta chỉ đơn giản là không được trang bị theo cách thông minh để phát triển một học thuyết như vậy. Hỏi: Ý ngài là chúng ta không chỉ không có công cụ để phát triển một học thuyết như vậy mà còn không có khả năng tạo ra công cụ cần thiết? Chomsky: Đúng rồi, những công cụ thông minh. Tư duy của chúng ta đặc biệt phù hợp với việc phát triển các học thuyết cố định, và chúng ta có một ngành khoa học nếu các học thuyết tồn tại trong tư duy của mình diễn ra theo hướng gần với sự thật. À, không có lý do đặc biệt nào để tin rằng sự giao cắt giữa những học thuyết đúng đắn với các học thuyết, thứ dễ dàng đạt được trong tư duy, là có quy mô. Nó có thể không quá lớn. Hỏi: Ít nhất chúng ta có thể biết nó rộng đến thế nào chứ? Chomsky: Đó là một câu hỏi thuộc về sinh học, mối tương giao ấy to lớn ra sao. Và nếu con người được cấu thành giống như mọi loài thì chúng ta nên trông chờ, rằng có một vài lĩnh vực mà sự tiến bộ của khoa học là khả thi, còn những cái khác thì không. Người dịch: Leica Green Mời các bạn đón đọc Ngôn Ngữ và Ý Thức của tác giả Noam Chomsky.

Nguồn: dtv-ebook.com

Đọc Sách

Tư Duy Phản Biện
Tư duy phản biện là chìa khóa để bạn thoát khỏi những lối mòn trong suy nghĩ, giúp bạn giải quyết các vấn đề khó khăn một cách sáng tạo và hiệu quả hơn. Cuốn sách "Tư duy phản biện" được viết bởi chuyên gia đào tạo Zoe McKey sẽ giúp bạn khai phá được sức mạnh trí óc của mình. Tác phẩm chứa đựng những bí quyết và chiến lược của các cá nhân thành công nhất, giúp người đọc có thể: - Khám phá chiều sâu tư duy - Đánh thức trí sáng tạo - Nắm bắt được cơ hội - Không ngại mơ ước - Vượt qua sự lo lắng - Quản lí thời gian hiệu quả Đọc xong tác phẩm, trực giác của bạn sẽ được mài sắc một cách rõ rệt, nhờ vậy khả năng đánh giá và đưa ra quyết định cũng được cải thiện, giúp bạn tự tin hơn trong mọi hành động. Nếu đủ động lực để thực hành các phương pháp trong “Tư duy phản biện”, bạn sẽ học được một lối tư duy có định hướng, tập trung, kỉ luật và tự chủ. Bạn sẽ biết cách phân tích các tình huống từ nhiều góc độ khác nhau, không vội vàng đưa ra những kết luận sai lầm và chủ quan, có cái nhìn đúng đắn hơn với các hiện tượng trong cuộc sống, và không còn phải hối tiếc với các quyết định và hành xử của mình. *** GIỚI THIỆU Cuốn sách này không viết về những suy nghĩ của riêng tôi, nhưng tôi được thôi thúc bởi những suy nghĩ của người khác. Cuốn sách cũng không phải là tập hợp những bài thực hành tốt nhất của tôi, nhưng tôi mô phỏng cách những người giỏi nhất làm để trở nên tốt hơn. Có nhiều khi suy nghĩ của chúng ta không được thông suốt, nhưng thực tế là chúng ta thông minh hơn những gì mình tưởng. Cuốn sách này sẽ giúp bạn: • Làm thế nào để tư duy thông minh hơn • Làm thế nào để tin tưởng vào trí tuệ của chính mình Từng bước một, tôi sẽ chỉ cho các bạn thấy đâu là những nơi có thể cải thiện khả năng nhận thức và quý trọng bản thân mình. Cùng với sự giúp đỡ của những nhà tư tưởng, nhà tâm lý học xuất sắc nhất, những con người thành công nhất trên thế giới, bạn sẽ tìm thấy câu trả lời và các ví dụ để có thể: • Tìm ra “tài năng xuất chúng” của chính mình • Từ một người nghiệp dư trở thành chuyên gia • Khám phá chiều sâu của tư duy sáng tạo • Hiểu được bản chất tự nhiên của sự phán xét để đánh giá tốt hơn • Dám ước mơ những điều vĩ đại • Có cơ hội đạt được tự do bằng cách biến tự do thành cơ hội • Du hành vượt thời gian (hoàn toàn nghiêm túc) • Đưa ra các quyết định đa chiều • Thiết lập kỉ luật với bản thân • … và còn nhiều hơn thế nữa. Tôi ao ước mình có thể hứa hẹn rằng, khi bạn đọc xong cuốn sách này, bạn có thể hiểu rõ hơn về bản thân mình. Nhưng đó không phải là mục đích của cuốn sách này. Thay vào đó, tôi chọn cách hướng các bạn đến những suy nghĩ sâu sắc hơn, hoặc tự vấn, tự nhìn nhận về bản thân bạn trong hiện tại. Và khi kết thúc cuốn sách, bạn có thể nhận ra có biết bao nhiêu tiềm năng đã bị chôn giấu mà bản thân không hề hay biết. Tôi hi vọng rằng khi những trang cuối cùng của cuốn sách khép lại cũng là lúc bạn hiểu rõ về bản thân mình hơn là bạn tưởng, và bạn sẽ bắt đầu xóa nhòa đi khoảng cách ấy bằng một lối tư duy thông minh hơn. *** LỜI KẾT Con người không hoàn hảo. Không ai hoàn hảo và sẽ không bao giờ hoàn hảo. Nếu mục tiêu của bạn là trở thành một người hoàn hảo với bộ não không bao giờ phạm lỗi, luôn luôn đưa ra quyết định sáng suốt, có nhiều cơ hội lớn và quản lý thời gian xuất sắc, bạn sẽ thất bại thảm hại. Tôi có thể đoán chắc điều ấy. Nếu mục tiêu của bạn là tỏa sáng, phấn đấu, cải thiện hoặc mở mang đầu óc – sự thông thái và “tài năng xuất chúng” của bạn – bạn có một cơ hội tốt để trở thành một viên kim cương lấp lánh và rực rỡ hơn. Sức mạnh tinh thần, năng lực và khả năng thực sự lớn hơn rất nhiều so với những gì chúng ta đang sử dụng. Thậm chí lớn hơn cả những gì chúng ta vẫn nghĩ là to lớn nhất rồi. Không có các khái niệm như “làm cho thứ gì đó hoàn hảo” hoặc “không có chỗ cho sự cải tiến”. Đơn giản là hãy cố sức trở nên tốt hơn dù chỉ 1% so với ngày hôm qua. Chỉ cần trong một việc thôi – mỗi ngày một việc khác nhau. Mỗi ngày hãy đọc sách thêm năm phút, đi bộ xa hơn một đoạn ngày tiếp theo, cân nhắc trước khi phán xét ai đó vào ngày thứ ba, v.v… Cuốn sách này có tổng cộng có 22 bài tập thực hành ở cuối các chương. Mỗi ngày hãy thử làm một bài. Chúng chỉ mất năm đến mười phút trong cuộc đời của bạn, nhưng chúng sẽ phát triển một trong những kĩ năng nhận thức của bạn và giúp bạn ghi nhớ những thông tin bạn đã đọc trong cuốn sách này. Hãy bắt đầu thực hành phương pháp Máy Sáng tạo Ý tưởng của James Altucher – viết ra mười ý tưởng mỗi ngày. Hãy thử những chiếc mũ của tiến sĩ De Bono. Hãy cho mình cơ hội thử sức với Quy luật Pareto và lên lịch làm việc cho bản thân với những hạn chót ngắn và cố gắng hoàn thành nó. Có rất nhiều ý tưởng trong cuốn sách này mà bạn có thể sử dụng để thu được lợi ích cho mình. Tôi không nghĩ ra các ý tưởng đó, nhưng tôi sử dụng rất nhiều và chúng có hiệu quả rất tốt. Chúng giúp tôi rất nhiều. Nếu, vì bất cứ lý do gì, tôi không luyện tập chúng nữa, tôi cảm thấy tâm trí và sức khỏe của mình sẽ quỵ ngã. Tôi hi vọng bạn sẽ hiểu hơn về não bộ của mình sau khi đọc cuốn sách của tôi, và bạn sẽ hiểu rõ hơn tại sao bạn lại đưa ra hoặc không đưa ra một số quyết định, các bước đi hay một sự phán xét cụ thể nào đó. Tất cả những cuốn sách tôi đề cập ở đây đều rất đáng đọc vì chúng mang lại rất nhiều giá trị. Hãy rèn luyện não bộ của mình, hãy dừng lại suy nghĩ trước khi quyết định vội vàng và cải thiện bản thân mỗi ngày dù chỉ tốt lên 1%. Tôi tin tưởng vào các bạn. Người bạn chân thành, Zoe   Mời các bạn đón đọc Tư Duy Phản Biện của tác giả Zoe McKey.
Những Cánh Đồng Kim Cương
Bạn đã bao giờ tự hỏi tại sao có những người mà dường như số phận sinh ra là giàu có và hạnh phúc, trong khi những người khác là nghèo khó và thất bại? Nguyên nhân phải chăng là do sự khác nhau về học vấn, sự thông minh, thời cơ, mối quan hệ hay sự may mắn? Câu trả lời hoàn toàn ngạc nhiên là: Không phải bất cứ yếu tố nào ở trên cả. Vậy nguyên nhân sâu xa là gì? Bạn sẽ tìm thấy câu trả lời trong tuyển tập đầy quyền lực mang tên Những cánh đồng kim cương này. Nằm trong số 200 cuốn sách kinh điển làm thay đổi thế giới kinh doanh và con người, cuốn sách gồm 3 tập sách nhỏ: Những cánh đồng kim cương, Con người suy tưởng và Đường tới giàu sang là bộ ba hướng dẫn con người tư duy tích cực, kiến tạo trí não tuyệt vời cho bản thân, học cách nhìn nhận giá trị tốt đẹp, sự giàu có, hạnh phúc ngay trong những điều giản dị xung quanh và cách thức làm giàu chân chính. Kể về một người đàn ông Ba Tư đã bán trang trại của mình để lấy tiền lên đường tìm kiếm kim cương, để rồi khổ sở, đói khát và chết đi trong nghèo khó. Trong khi đó, mỏ kim cương lớn nhất thế giới đã được phát hiện ra ngay trên chính trang trại của anh ta. Những cánh đồng kim cương ngầm chứa một bài học lớn cho tất cả mọi người, đó là: sự giàu có, hạnh phúc không ở đâu xa, nó nằm ngay dưới chân chúng ta, nếu chúng ta biết tìm kiếm. Con người suy tưởng, được xuất bản lần đầu năm 1902, là kết tinh những chiêm ngẫm và trải nghiệm của James Allen về sự kiến tạo bản thân của con người từ chính những suy nghĩ của anh ta. Với kho tư tưởng của chính mình, anh ta trui rèn ra những vũ khí mà anh ta sử dụng để hủy hoại chính mình nhưng cũng có thể tạo nên những công cụ mà nhờ đó, xây nên cho mình những lâu đài tuyệt tác chứa đựng niềm vui, sức mạnh và sự an lành. Đường tới giàu sang là tập hợp những câu nói nổi tiếng, những câu cách ngôn và lời khuyên răn hữu ích của Benjamin Franklin, được viết năm 1758, khuyên con người nên cần cù và tiết kiệm để làm giàu, từ đó mới giữ được phẩm hạnh; bởi khi túng thiếu thì khó mà luôn làm người lương thiện được. Mời các bạn đón đọc Những Cánh Đồng Kim Cương của tác giả Russell H. Conwell.
Lấy Tình Thâm Mà Đổi Đầu Bạc
Vãn Tình vốn được biết đến là tác giả bộ ba best-seller Bạn đắt giá bao nhiêu?, Khí chất bao nhiêu – Hạnh phúc bấy nhiêu và Không tự khinh bỉ – Không tự phí hoài từng tạo nên một làn sóng thay đổi tư duy của hàng triệu phụ nữ. Sự trở lại lần này của Vãn Tình với Lấy tình thâm mà đổi đầu bạc hứa hẹn mang đến cho độc giả những câu chuyện tình yêu, cuộc sống, hôn nhân, gia đình đầy gần gũi và ấm áp, đặc biệt được giải nghĩa thêm từ góc nhìn trực diện và đầy lý trí của một người đàn ông, cũng chính là chồng của tác giả. Cuốn sách như một liều thuốc giúp xoa dịu những tâm hồn đang đau khổ trong tình yêu, tiếp thêm niềm tin và hi vọng cho những người đang theo đuổi một hôn nhân hạnh phúc. Và quan trọng hơn cả, cổ vũ cho tất cả phụ nữ biết yêu và trân quý chính bản thân mình. “Năm tháng thanh xuân tôi luôn theo đuổi một tình yêu sống chết có nhau. Cứ mỗi lần thấy những cảnh sinh ly tử biệt trong phim tôi lại khóc nức nở. Còn bây giờ lại dễ xúc động bởi những khung cảnh giản dị nhưng đầy ấm áp, chỉ muốn được sống mãi trong hạnh phúc nhỏ bé của mình. Mong rằng năm tháng ấm áp, cả đời bình yên.” - Lấy tình thâm mà đổi đầu bạc, Vãn Tình *** Tôi cứ liên tục viết rất nhiều những câu chuyện về tình yêu và hôn nhân. Mỗi mẩu chuyện tôi viết ra đều là tiếng lòng của bản thân, của bạn bè hay là tôi nghe được từ đâu đó. Đa phần những mẩu chuyện ấy đều được tôi cất bút khi màn đêm tĩnh mịch đã bao phủ khắp không gian, hoặc vào những khi trời mới tờ mờ sáng. Có thể những câu chuyện ấy đã khiến lòng tôi rung động, bùi ngùi hay đã chạm được vào sâu thẳm lòng trắc ẩn của tôi, nhưng quan trọng hơn cả, chúng đã khiến cho tâm hồn tôi trở nên tĩnh lặng, an nhiên,và trưởng thành để rồi sau này có lúc nào đó nhìn lại,tôi có thể mỉm cười từ tận trái tim.   Mỗi người chúng ta đều được sinh ra trong những môi trường và hoàn cảnh khác nhau, vận mệnh cũng chẳng ai giống ai cả. Duy chỉ có chuyện tình cảm là tất cả chúng ta đều như nhau. Ai cũng có thể bị tổn thương, ai cũng có thể đạt được hạnh phúc. Chính vì thế, có thể nói rằng số mệnh chẳng ưu ái cho bất cứ ai,chỉ cần bạn không buông bỏ chính mình, luôn giữ vững lập trường thì cơ hội có được hạnh phúc của bạn sẽ lớn hơn bất kể ai khác.   Vậy nhưng có khi nào bạn tự hỏi, rốt cuộc chúng ta phải hạnh phúc như thế nào đây?   Chúng ta luôn khiến bản thân mình bị tổn thương trong những lúc thiếu đề phòng nhất, hay trong những phút giây hồ đồ mà đánh mất nhiều thứ quý giá.   Chúng ta đều xem hạnh phúc quan trọng như từng thớ da thịt của mình, nhưng lại không biết làm sao để giữ gìn nó, thế rồi đôi mắt chỉ biết trân trân nhìn hạnh phúc càng ngày càng trở nên xe vời để sau cùng, thứ còn lại chỉ là sự tuyệt vọng từ khi hạnh phúc mới được nhen nhóm.   Tôi hi vọng cuốn sách này sẽ giúp những tâm hồn đang cuồng loạn trong đau khổ sẽ được tiếp thêm phần nào sức lực để họ có đủ can đảm hướng về phía trước; giúp cho những trái tim đang hạnh phúc biết cách gìn giữ hạnh phúc bền lâu; giúp cho những cõi lòng hãy còn mê muội sớm tìm lại được tia sáng; giúp những tâm hồn đang trằn trọc thao thức hằng đêm sẽ tìm được cho mình chút hơi ấm dịu dàng.   Hãy tin tưởng vào chính mình, rồi cuối cùng mỗi chúng ta đều sẽ tìm được hạnh phúc. Chừng nào còn chưa tìm được hạnh phúc, nghĩa là chừng ấy bạn còn chưa đi đến cuối cùng. Chỉ cần bạn biết tự yêu lấy bản thân, rồi sẽ tới lúc có người mang yêu thương đong đầy tới tìm bạn. *** Một người đồng nghiệp cũ đã nói với tôi rằng:   "Là phụ nữ, tớ thật ngưỡng mộ cuộc sống của cậu. Cậu sẵn sàng nghỉ việc để rồi được làm đúng công việc mình thích, hơn nữa lại còn làm rất tốt, danh lợi đều có,chẳng thiếu thứ gì, chồng thì hết mực yêu thương. Quay lại nhìn bản thân mình, mọi thứ cứ đều đều như thế, đi làm rồi lại tan ca, công việc thì làng nhàng, đến một chút cảm giác thành quả cũng không có. Cứ như vậy, mỗi tháng nhận mấy triệu tiền lương. Tớ cũng muốn có một cuộc sống như cậu, nhưng lại không có tài cán, cũng chẳng có sở trường gì, bỏ việc rồi biết làm gì đây. Nghĩ thôi đã thấy phiền lòng!"   Không biết bao giờ tôi đã trở thành hình mẫu khiến cho người khác ngưỡng mộ như vậy. Đừng trách vì sao tôi lại ngạc nhiên, bởi trong mắt tôi, cuộc sống của mình thật quá đỗi bình thường. Tôi vẫn phản trăn trở mỗi ngày nên kiếm tiền thế nào, tiêu tiền ra sao.   Tôi nghĩ rằng, có lẽ mọi người ngưỡng mộ tôi bởi vì thói quen lưu giữ lại những điều tốt đẹp trong cuộc sống nên khi nhìn vào, mọi người sẽ chỉ thấy những điều hạnh phúc, đẹp đẽ ấy. Còn với những chuyện vặt vãnh và tầm phào, tôi biết cách tự mình giải quyết rồi nhanh chóng quên đi. Lâu dần, tôi đã nuôi dưỡng cho mình một thái độ đầy lạc quan và tích cực. Chính vì thế mà tôi có thể cảm nhận được biết bao điều tốt đẹp trong cuộc sống muôn màu này.   Rất nhiều người luôn cho rằng người khác có cuộc sống hạnh phúc hơn mình, nhưng họ không biết rằng, thực tế chúng ta đều như nhau, đều được sinh ra và bắt đầu từ con số 0 tròn trĩnh. Thế nên cuộc đời này, trừ việc ta không thể lựa chọn xuất thân, những việc khác đều là kết quả của sự lựa chọn không ngừng.   Tất cả mọi người đều như nhau, mỗi người đều có quyền được hạnh phúc, mà hạnh phúc thì chẳng liên quan gì tới tiền tài hay địa vị cả.   Chẳng có ai là "con cưng" của Thượng đế, cũng không người nào được thuận buồm xuôi gió suốt cả cuộc đời. Vậy nên, bạn nhất định không được xem thường bản thân. Năng lực và tài cán đều là những thứ phải được vun đắp và bồi dưỡng dần dần. Không ai may mắn hơn ai, có chăng chỉ là ai nỗ lực, kiên cường hơn ai mà thôi.   Về điều này có lẽ A Ngạn chính là một minh chứng rõ ràng nhất.   Năm 22 tuổi, A Ngạn có mối tình đầu tiên trong đời. Lúc đó, anh ấy làm việc ở cơ quan Chính phủ. Cuộc sống khi ấy của A Ngạn rất bình lặng với những đồng lương không nhiều lắm. Thế nhưng A Ngạn luôn hài lòng với cuộc sống của mình, mặc dù xung quanh anh cũng có người lặn lội mà kiếm được những khoản tiền lớn, hay có những người ra sức leo cao. Nhưng A Ngạn chẳng bao giờ quan tâm cả.   Thế rồi bạn gái của anh ấy dần dần không còn hài lòng với một A Ngạn như vậy. Kết cục là cô ấy đã nói ra lời chia tay với lí do thật đơn giản:   "Anh chỉ là một nhân viên quèn, không thể cho tôi cuộc sống mà tôi mong muốn được."   Rời khỏi A Ngạn, cô ấy đã kết hôn với con trai của một vị Cục Trưởng. Chuyện ấy đã khiến A Ngạn phải chịu một cú sốc rất lớn. Thế là người đàn ông đang ở độ tuổi tinh thần và trí lục sung mãn nhất ấy đã âm thầm chấp nhận kết cục chia li.  Sau một tháng, anh ấy bất chấp sự phản đối của mọi người, kiên quyết từ bỏ công việc ổn định đang làm để bắt đầu làm lại từ công việc cơ bản nhất.   Tôi không thể tưởng tượng đđược những vất vả và sai lầm mà anh ấy đã phải trải qua nhiều đến bao nhiêu, chỉ biết rằng lòng anh ấy luôn rực cháy một nguồn sức mạnh bền bỉ, không gục ngã. Cứ như thế dần dần A Ngạn đã mở ra sự nghiệp của riêng mình.   Sau năm 2008, khi mạng Internet xuất hiện, những ngành nghề, mô hình kinh doanh theo hướng truyền thống đã phải hứng chịu sự đả kích lớn. Nhìn thấy doanh số mỗi ngày một giảm, A Ngạn cũng trở nên lao đao.   Hồi ấy A Ngạn cũng gần 40 rồi, ngoài việc sử dụng máy tính để gửi và nhận email, thỉnh thoảng lướt xem vài trang mạng thì đến QQ(phần mềm nhắn tin trò chuyện thông dụng tại TQ) cũng chẳng biết dùng, với một người như vậy, internet là một thứ vô cùng xa lạ, thậm chí anh ấy còn cho rằng cả đời này cũng chẳng cần phải đụng đến.   Nhưng người đàn ông này sau khi rút kinh nghiệm đã bắt đầu lóng ngóng sử dụng QQ. Dưới sự hướng dẫn của tôi, anh ấy đã cài đặt Wangwang(ứng dụng để trò chuyện trực tuyến với các chủ cửa hàng của Trung Quốc) học cách mua hàng trên mạng. Không những thế còn phân tích đặc điểm bán hàng online, tổng kết lại lợi và hại của việc mua sắm online cũng như tâm lí của những người mua hàng trực tuyến.   So với tôi, anh ấy cũng không phải là một người quá thông minh, lại thêm tuổi cũng không còn trẻ nữa nên khả năng ghi nhớ chắc chẳng bao giờ sánh bằng tôi được. Cùng là câu chuyện sử dụng các ứng dụng ấy, tôi đã rất thông thạo rồi, còn anh ấy vẫn chỉ đang ở giai đoạn lóng ngóng học hỏi mà thôi. Thế nhưng anh ấy vẫn không hề bỏ cuộc.   Để đẩy nhanh tốc độ tìm hiểu về mạng internet, A Ngạn thường xuyên mời một số đàn em thế hệ 9x ăn uống, tìm hiểu cách nghĩ và thói quen của họ.   Khoảng thời gian đó, hầu như cuối tuần nào tôi cũng cùng anh ấy tham gia các trang diễn đàn buôn bán trực tuyến. A Ngạn nhẫn nãi một cách đầy tâm huyết và khiêm tốn để từng bước,từng bước học hỏi, tích lũy.   Có lần, chúng tôi dùng bữa cùng  với một người bạn rất am hiểu về kinh doanh qua mạng của A Ngạn. Sau khi nghe anh ấy thao thao bất tuyệt một hồi, người bạn đó không khỏi ngỡ ngàng mà nói:  "Không ngờ anh lại tìm hiểu về kinh doanh online sâu sắc như vậy, anh có những nhận định mà chính tôi cũng phải khâm phục."   Khoảnh khắc ấy, A Ngạn đã phải cố gắng lắm để che đậy sự đắc ý trong đôi mắt. Có lẽ chỉ tôi mới hiểu, đằng sau những hiểu biết đó anh ấy phải bỏ ra bao nhiêu thời gian và sức lực.   Từ A Ngạn, tôi hiểu rằng, thành công thực sự không nằm ở việc một người thông minh, nhạy bén thế nào, khéo léo bao nhiêu hay có chừng nào may mắn,mà chỉ nằm ở việc anh ta có bao nhiêu kiên trì, bao nhiêu nỗ lực. Một người nếu không chịu học hỏi bà kiên trì, cho dù có thông minh hơn nữa, may mắn hơn nữa cũng sẽ chẳng thể thành công, và hiển nhiên cũng không thể có được cuộc sống mà bản thân mình mong muốn.   Có thể nói rằng, trong cuộc đời tôi, A Ngạn là một bước ngoặt lớn.   Trước khi quen biết anh ấy, tôi cũng là một nhân viên văn phòng 9 giờ đi làm, 5 giờ tan ca, trong đầu đầy ắp những ước mơ, nhưng vẫn luôn dậm chân tại chỗ.   Tôi cứ do dự mãi về vấn đề có nên xin nghỉ việc hay không.   Chính A Ngạn đã nói với tôi rằng: "Em vẫn còn trẻ, nên theo đuổi ước mơ của mình. Cho dù có thất bại thì chí ít em cũng đã có được trải nghiệm. Khi đã nỗ lực rồi, thì không có gì phải hối tiếc."   Chính từ câu nói ấy của A Ngạn, tôi đã quyết định nghỉ việc một cách nhanh chóng và bắt tay vào công việc tôi yêu thích nhất - viết văn. Sau đó, tôi muốn làm ngọc phỉ thúy nhưng lại sợ sẽ mất hết.   A Ngạn động viên tôi rằng: "Chỉ cần là công việc em thích thì hãy cứ làm đi. Nếu thật sự mất hết, anh sẽ cũng em an rau húp cháo."   Vậy là tôi bắt tay vào làm ngọc phỉ thúy. Cho đến bây giờ, cả làm ngọc và viết văn tôi vẫn đều làm rất tốt. Nghĩ lại khi đó, nếu không phải đã hạ quyết tâm để làm, có lẽ cả đời tôi sẽ sống trong hối tiếc vì sự lỡ dở ấy.   Xuất phát điểm của chúng ta đều bắt đầu từ thuở ấu thơ, luôn có rất nhiều ước mơ và hoài bão. Có người vì hoàn cảnh gia đình mà không thể thực hiện, có người vì vấn đề thời gian nên đành gác lại những giấc mơ đó. Ví dụ như tôi từ nhỏ đã muốn học cổ cầm, nhưng vì chỗ học cách nhà quá xa nên cũng đành bỏ cuộc.   Đến nay chúng ta đều đã trưởng thành, đã có thể theo đuổi cuộc sống của chính mình,nhưng vẫn cứ chọn từ bỏ. Bởi vì việc lựa chọn bắt đầu khiến chúng ta sợ hãi. Ta sợ phải trả giá, nên chỉ có thể bước đi trong sự mâu thuẫn giữa thực tế và lí tưởng. Thế rồi chúng ta cứ vậy mà già đi.   Thứ bạn muốn, cuộc sống ắt sẽ cho bạn, nhưng đấy là khi bạn biết nỗ lực,biết cố gắng. Nếu bạn vẫn còn nhiệt huyết và khao khát theo đuổi cuộc sống, vậy thì tại sao không hoàn thành những giấc mơ đang chờ đợi, tại sao không sống cuộc đời mình mong muốn, để cuộc đời này chẳng có gì phải hối tiếc nữa?   Một thời gian trước, A Ngạn đã nói với tôi: "Anh đã phát hiện ra quy luật của cuộc sống này, chính là không ngừng thực hiện giấc mơ của bản thân. Chỉ có tình yêu và ước mơ mới là những điều mà chúng ta không bao giờ được phụ bạc. Có như vậy thì cuối cùng cuộc sống ắt sẽ mang đến cho chúng ta tất thảy những gì ta cần."   Xin hỏi, các bạn còn giấc mơ nào chưa thực hiện không?   Đã đến lúc phải nắm lấy giấc mơ rồi đó! Mời bạn đón đọc Lấy Tình Thâm Mà Đổi Đầu Bạc của tác giả Vãn Tình & Huỳnh Nhã Thy (dịch).
Lẽ Được Mất: Cuốn Sách Hóa Giải Những Khổ Đau Của Bạn!
Cuộc sống - cho đến suy nghĩ cuối cùng và cái nhìn sau chót - là quá trình tự biến đổi. Chúng ta bắt đầu bằng cách thay đổi thế giới quan: thay vì chỉ nhìn thấy bức tường trước mặt, ta sẽ thấy một phần của quan cảnh. Ta nhận thấy rằng mình có thể hành động khác hơn. Sự trưởng thành cho ta cái nhìn mới, từ một khoảng cách an toàn hơn xưa, cho phép ta hiểu ra nhiều nhân tố, nơi bản thân ta hay nơi người khác, mà trước đây ta chưa thể hiểu. Rồi có đôi khi, ta lấy được đủ nghị lực để tha thứ, để thay đổi nếp đời. *** T ôi thật sự hạnh phúc khi biết rằng kể từ nay độc giả yêu văn chương sẽ có cơ hội tiếp cận với một trong những nữ tác giả Brazil đương đại có tầm ảnh hưởng lớn nhất. Lya Luft là một trong số những cây bút hiếm hoi có khả năng mở ra những con đường mới. Sở dĩ tôi nói Lya mở ra con đường mới chứ không phải một lối tắt đi đến những gì bạn muốn là bởi tác phẩm của bà bày ra vẻ phong phú chứ không phải giản đơn của cuộc sống. Trong thế giới hiện đại, giữa thời kỳ mà mọi thứ đến quá dễ dàng, cùng với tư tưởng tôn sùng cái mới lạ, trẻ trung, Lya lại mời gọi chúng ta làm một điều đang ngày càng hiếm hoi: trưởng thành để nhận ra vẻ đẹp trong từng thời kỳ của cuộc sống, và để lạc quan đương đầu với sức tàn phá của thời gian. Là thạc sĩ văn học, Lya Luft thông thạo hai ngôn ngữ Anh và Đức. Bà giảng dạy, đồng thời khẳng định vị thế vững chắc của mình trong sự nghiệp biên dịch tác phẩm của các tác giả nổi tiếng như Thomas Mann, Gunter Grass, Virginia Woolf và nhiều tác giả khác từ nguyên bản tiếng Anh, tiếng Đức sang tiếng Bồ Đào Nha. Năm 1980, khi bước sang tuổi bốn mốt, bà khởi nghiệp sáng tác với tiểu thuyết đầu tay Bạn đời – tác phẩm đã lập tức khiến giới phê bình và bạn đọc sửng sốt bởi giọng văn đầy đặn, giàu xúc cảm. Nhưng mãi đến năm 2003 với Lẽ Được Mất, tên tuổi của Lya mới được phổ biến rộng rãi trong công chúng. Bằng lối dẫn chuyện nhẹ nhàng, quyển sách hé mở những trăn trở, suy tư của con người về cuộc đời của mỗi chúng ta, đồng thời chứng minh với độc giả khả năng độc đáo của tác giả - người có thể chiếm được cảm tình của người đọc vốn đã xem bà như bạn: chạm đến sâu thẳm tâm hồn và khiến họ miên man suy tưởng; vỗ về và truyền cảm hứng. Sống, đối với Lya, không thể thiếu sự đam mê và nếm trải cả vị ngọt ngào lẫn đắng cay mà cuộc đời mang lại. Vì thế, sau khi khẳng định tầm vóc của một tiểu thuyết gia, nhà thơ và dịch giả, không có gì ngạc nhiên khi bà lồng ghép vào từng câu chữ sự nhạy cảm không ai sánh kịp trong các tác phẩm đề cập đến đạo đức và phẩm hạnh. Lẽ Được Mất mang đến cho bạn đọc hình ảnh của một người phụ nữ đã đạt đến độ chín muồi về những gì căn bản nhất: trải nghiệm, sự trưởng thành, tuổi tác, mối quan hệ gia đình, cái chết, nỗi cô độc, tình yêu, bản ngã và tình mẫu tử. Từ những thứ vụn vặt nhất đến những điều vĩ đại nhất trong cuộc sống, bà luôn nhấn mạnh khía cạnh cốt yếu trong sự tồn tại của chúng ta bằng vẻ tinh tế của một người nhìn đời với đôi mắt lạc quan mà rất mạnh mẽ và không ngại phê phán những ai đầu hàng trước mỗi khó khăn nhỏ nhặt. Lya Luft là người lạc quan, nhưng bà không nhìn cuộc đời qua lăng kính màu hồng. Những suy nghĩ của bà, vì thế, thường đi ngược lại khuôn mẫu sẵn có - nó khơi dậy cảm hứng, kêu gọi những người đương thời nhìn lại mình, sâu tận tâm can, để từ đó trưởng thành hơn. Có ai trong chúng ta, dù chín chắn hay xốc nổi, chưa từng trải nghiệm niềm vui và nỗi thất vọng, chiến thắng và thất bại, mất mát và thành tựu? Một trong những bài học to lớn nhất mà tác giả dành cho chúng ta là: những gì cuộc đời mang lại hoàn toàn phụ thuộc vào vốn hiểu biết của chúng ta. Theo bà, chính thái độ trân trọng từng phút giây cuộc sống và tính nhân văn, sẵn lòng đón nhận quy luật của tạo hóa, sức tàn phá của thời gian, sẽ giúp chúng ta thoát khỏi những cạm bẫy của chính mình – những thứ bó buộc tầm nhìn của sự vô cùng và chân giá trị. Lya không đưa ra các lập luận giáo điều hay những công thức cứng nhắc. Trong Lẽ Được Mất, tác giả chia sẻ những trải nghiệm cá nhân thông qua quá trình trưởng thành, qua đó mở ra cho chúng ta lối đi dẫn đến những khả năng vô tận của cuộc sống trong nhiều giai đoạn khác nhau, từ lúc chúng ta còn thơ trẻ đến tuổi trưởng thành. Trong tác phẩm lôi cuốn và đầy tính khám phá này, độc giả sẽ tìm thấy một chút gì đó của chính mình, những trải nghiệm, nỗi sợ hãi, ngờ vực và cả khắc khoải từng qua. Độc giả sẽ tìm thấy những sợi dây liên kết trong mối quan hệ giữa người với người mà chúng ta ai ai cũng đều khao khát. Paulo Coelho – tiểu thuyết gia nổi tiếng người Brazil *** Từ những điều rất trần ai, rất cuộc đời mà Lya Luft đã khắc họa nó theo một dòng cảm xúc dung dị nhất, gần gũi nhất, không giáo điều, không lý thuyết suôn. Bản thân ngôn từ là một sự ngộ nhận, có lẽ vì hiểu được điều đó nên trong món quà dành nhiều tâm huyết nhất cho người đọc, bà viết theo một cách cô đọng nhất, không đa từ đa nghĩa… Hẳn là ai trong chúng ta cũng có đôi lần đứng giữa ngã năm ngã bảy của cuộc đời mà trong lòng chỉ toàn là câu hỏi, và một trong số đó chính là “Đâu mới là con đường mình nên – đi – nhất?”. Một chữ “nên” mà gói gọn trong nó là những dằng xé của cân nhắc thiệt – hơn, của so đo được – mất, của mặc cả đắt – rẻ giữa chợ đời hòng chờ đợi một kết quả mang lại ít rủi ro nhất, ít mất mát nhất, ít khổ đau nhất, ít thiệt thòi nhất. Con người chính là loại sinh vật tham lam nhất, ích kỉ nhất ngay cả với bản thân mình. Chúng ta luôn đòi hỏi những điều mĩ mãn nhất, tuyệt đối nhất. Tôi là một con người bình thường và tôi cũng vậy. Cho đến một ngày, đứng giữa vòng xoay lớn nhất mà mình từng gặp trên đường đời vào năm 18 tuổi, trong tầm nhìn của tôi khi đó lối nào cũng dẫn về những con đường tít tắp và mù mịt. Tôi nhận được kết quả thi đại học, rớt ngành Báo chí, đậu ngành Giáo dục, và đồng thời đậu cả ngành Tâm lí của ĐH Sư phạm. Trong đầu tôi đặt ra nhiều phương án, ôn thi lại? Nhập học ngành Giáo dục? Hay nhập học ngành Tâm lí học của một ngôi trường khác với ngôi trường mình yêu thích xưa nay? Trong lúc rối bời giữa cái mạng nhện tự mình giăng mắc ra bởi ước mơ, bởi khả năng thực tế, bởi điều kiện hoàn cảnh,… tôi tự cho phép mình bỏ ra một ngày để suy nghĩ và cân đo đong đếm đâu mới là chọn lựa tốt nhất. Tôi tìm về gác sách nhỏ mà mình “dành dụm” nhiều năm qua, tôi vẫn thường có thói quen đọc một cái gì đó mình thích vào những lúc thấy lòng “túng quẫn”. Tôi chọn một cuốn sách mà cô bạn thân nhất đã tặng tôi cách đây khoảng 4 năm trước, ngày mà chúng tôi xa nhau để vào hai ngôi trường phổ thông khác nhau. Tôi đã đọc xong nó từ rất lâu rồi nhưng chưa bao giờ lại nghĩ nó có thể lại mang đến cho tôi câu trả lời vào cái thời điểm mà tôi nghĩ rằng sẽ chẳng còn một lời khuyên nào đủ đáng tin ngoài quyết định của chính mình. Và quyển sách đó chính là Lẽ Được Mất của nữ tác giả Lya Luft – một trong những tác giả nữ người Brazil có sức ảnh hưởng lớn nhất đối với nền văn học đương đại. Bà là một Thạc sĩ Văn học, một dịch giả, một tiểu thuyết gia, một nhà thơ và còn đồng thời còn là một nhà giáo. Quyển sách gồm 5 phần lớn: Lời mời gọi, Những gì tôi thấy trong gương, Thuần phục để không bị hủy diệt, Mất mát nhưng không đánh mất chính mình và Thời gian sống. Bằng tất thảy chân thành và rạo rực mình đang có của một người yêu chữ đối với bạn đọc, xin cho tôi được viết về Lẽ Được Mất bằng cách nhìn của một người vừa nhận ân huệ từ Lya Luft chứ không phải là một fan hâm mộ của bà ấy, xin cho tôi được viết bằng ngòi bút của một “nhà Giáo dục tương lai” chứ không phải là một “nhà báo trong tưởng tượng”- sẵn sàng dùng con chữ để đánh lừa những ai có trái tim yếu ớt dễ tin người. Xin hãy đọc như một lời tham khảo mà nó đọng lại trong tôi về Lẽ Được Mất và đừng hỏi tại sao tôi không chia sẻ rõ từng phần một, tôi tin nếu bạn đủ kiên nhẫn đọc chúng bằng bản thể của chính mình thì nó sẽ là món quà cho bạn. Dĩ nhiên, không có món quà nào mở sẵn mà thú vị hơn là mình tự mở. Tôi là người vốn thích những điều bình dị hơn là những phô trương ồn ã, tôi đặt lòng tin tuyệt đối vào hai chữ chân thành, mọi thứ tốt nhất nên bắt đầu từ những điều thật thà, tự nhiên vốn có của nó. Cũng có thể vì bắt đầu từ điều đó nên tôi dễ cảm kích Lẽ Được Mất hơn, điều đó tôi cũng không rõ, nhưng tôi thật sự không thể phủ nhận sự tinh tế trong ngòi bút của Lya Luft. Chỉ bằng sự nhẹ nhàng, kín đáo và chân phương, bà gợi ra cho tôi những trăn trở rất đời mà cũng rất người. Bà ấy đã mang đến cảm giác được sẻ chia, được đồng cảm bằng sự chân thành tuyệt đối. Từ những điều rất trần ai, rất cuộc đời mà Lya Luft đã khắc họa nó theo một dòng cảm xúc dung dị nhất, gần gũi nhất, không giáo điều, không lý thuyết suôn. Bản thân ngôn từ là một sự ngộ nhận, có lẽ vì hiểu được điều đó nên trong món quà dành nhiều tâm huyết nhất cho người đọc, bà viết theo một cách cô đọng nhất, không đa từ đa nghĩa. Là một người mạnh về ngôn ngữ, sử dụng được chúng ở nhiều lĩnh vực nhưng trong Lẽ Được Mất bà đã không tốn quá nhiều công sức cho việc trau chuốt cầu kì, cũng không cần đưa ra quá nhiều bằng chứng giải thích dài dòng cho lời mình viết ra, bản thân tôi đọc chúng và nghĩ rằng có lẽ đối với bà chúng giống như những dòng nhật kí thật lòng thật dạ nhất cho nên bạn đọc có thể tin hoặc không, bởi vì sớm hay muộn thì ai rồi cũng phải rơi vào những câu chuyện như thế trong cuộc đời. Sự thật là, chúng ta đến từ những thế giới nội tâm riêng biệt mà có người muốn mở lòng cũng có người còn nhiều ngần ngại; chúng ta là những cá tính khác nhau mà có người trầm tĩnh cũng có người nhiều xốc nổi; chúng ta có những mơ ước khác nhau mà có ước mơ đầy tham vọng cũng có ước mơ an phận thủ thường… Thật, chúng ta là những câu chuyện đời khác nhau, nhìn nhận khác nhau, hành xử khác nhau,… nhưng chung quy đều sẽ có một vài giai đoạn, một vài thời điểm nào đó mà chúng ta chỉ là… một “con rối cho cuộc đời giật dây”. Mà sợi dây đó luôn có hai đầu, một được – một mất. Cái chết và sự sống, thành công và thất bại, lý tưởng và hiện thực, hiện tại và kỉ niệm, phúc hạnh và khổ hạnh, cái tôi và cái ta, cô đơn và dung hòa, tình yêu và quên lãng, mẫu tử và phụ tử, vươn lên và đầu hàng… Và, và còn hàng tá thứ như thế mà khi con người được đặt vào đứng giữa ở đó, không có lựa chọn nào là “tốt” nhất mà chỉ có lựa chọn nào “ít xấu” nhất thôi. Yếu tố mang tính giáo dục lớn nhất mà tôi nhận được từ Lya Luft qua quyển sách này cũng như tôi hy vọng bất kỳ ai có đủ kiên nhẫn đọc hết nó đều nhận được đó là, hãy đón nhận mọi biến cố trong đời bằng sự lạc quan lớn lao vô hạn nhưng đừng bao giờ để mình rơi vào ảo tưởng. Cuộc sống rất thực tế, có những chuyện nếu đã là quy luật thì đừng cố cưỡng cầu, thứ nhận lại chỉ là phí hoài thời gian, phí hoài năng lượng sống. Chúng ta không thể mãi ngửa cổ lên trời mà hỏi hoài những điều không có hồi đáp, chúng ta chỉ có thể đứng dậy mà thay đổi nếu như không thể chấp nhận, và chỉ có thể chấp nhận khi không có khả năng thay đổi. Trân trọng thời gian hiện tại, trân trọng từng con người còn bên cạnh, giữ cho mình một tín ngưỡng mà ít nhất tín ngưỡng ấy cũng phải là lòng tin về những giá trị mà bản thân đang có và theo đuổi. Và tính đến thời điểm hiện tại khi đã là một sinh viên của ngành Giáo dục, kể từ ngày tôi gấp quyển sách này lại và bước ra đối diện với cái vòng xoay quy mô nhất trong đời vào năm chỉ mới 18 tuổi, tôi vẫn luôn nghĩ về nó như một người bạn đồng hành xuất hiện vừa – kịp – lúc. Thời điểm rất quan trọng bởi vì giữa những lãng quên về nó trong góc sách của cái ngày nào đó 4 năm trước, đọc mà chưa thấm vì chưa tự mình rơi vào lằn ranh của được – mất, nếu như tôi giở lại nó ra vào một lúc khác sớm hơn hoặc muộn hơn thì có thể tôi đã không phải là tôi của bây giờ. Tôi là một “con rối” còn non trẻ giữa dâu bể biển đời, tôi thật sự còn phải va vấp rất nhiều lần mới mong đủ chín chắn trước mọi biến cố đến với mình. Để đặt chân đến sống, học tập và lập thân ở cái đất Sài Gòn nhiều cơ hội mà cũng nhiều cạm bẫy này, hành trang tôi mang theo trong tim có thể không giàu có như những bạn cùng trang lứa khác, nhưng tuyệt đối không nghèo nàn hơn bất kì ai. Một phần đến từ Lẽ Được Mất, tôi mang theo lòng tin, khát vọng và sự cầu tiến. Tôi luôn tự dặn mình tỉnh táo trước những chọn lựa, lạc quan trước những rủi ro và mạnh dạn trước những cơ hội. Tự trang bị trong tiềm thức rằng cuộc sống vốn không thể có được sự tròn vẹn, học cách hài lòng không đổ lỗi, không trách móc bởi vì có “được” thì dĩ nhiên phải có “mất”. Tự học cách dung hòa bản ngã trước những giới hạn của chính mình về khả năng lẫn mức độ hiểu biết, thay vì cay cú bởi vì mình không hoàn hảo như mình nghĩ thì tôi tự nói với bản thân cố gắng thêm một chút nữa. Sức hủy diệt của thời gian và sự xoay vần, cải biến chính là quy luật, đối với quy luật thì nên tự lượng sức mình. Nhìn nhận thực tế rằng tôi chẳng là ai trong dãy ngân hà này để nó phải vì tôi mà thay đổi những quy luật tự nhiên vốn có của nó, thay vì day dứt mà cố chấp trong những lối mòn thì chi bằng học cách thích nghi. Tôi đã chấp nhận được rằng cuộc sống vốn không công bằng vì ngay cả quả đất còn ngả nghiêng cơ mà, tôi đang dần học cách ôn hòa hơn với những thiệt thòi và xui rủi vì tin rằng mình đang được đang bù đắp xứng đáng hơn ở một góc khuất khác hoặc một thời điểm khác. Chúng ta đang sống giữa một thời đại quá nhiều điều nghịch lý mà lại còn nghịch lý một cách dễ dãi, chúng ta không có khả năng thay đổi sự vận hành khó hiểu của thời đại mà chỉ có thể thay đổi chính mình qua từng lộ trình chúng ta chọn lựa bước đi, quan trọng nhất vẫn là ở bản thân. Đó cũng là bài học lớn nhất mà tôi nhận ra từ quyển sách đáng giá này và nó đã góp phần tạo ra tôi của hôm nay, chính là mọi việc diễn ra trong cuộc đời mỗi người chủ yếu nhất vẫn là do người đó quyết định, được hay mất và được bao nhiêu, mất bao nhiêu không phải là vấn đề lớn nhất, mà vấn đề lớn nhất chính là mình đã có khả năng cảm thấy hài lòng hay là chưa. Với những gì tôi chia sẻ cả một đêm qua bài viết này trong khi Sài Gòn đã ngủ và thức được một giấc tròn, bạn có thể tin tôi hoặc không, có thể tìm đọc quyến sách này hoặc không, nhưng đến cuối cùng tôi vẫn muốn nói với bạn rằng chưa bao giờ là một điều sáo rỗng khi nói rằng sách là một người bạn tuyệt vời, nhất là những quyển sách góp phần thay đổi bạn và cuộc đời bạn. Với tôi, Lẽ Được Mất là một trong những quyển sách như thế trong đời tôi. Mời các bạn đón đọc Lẽ Được Mất: Cuốn Sách Hóa Giải Những Khổ Đau Của Bạn! của tác giả Lya Luft.